Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

genus dicendi C

  • 1 genus

       - Lebaigue P. 542 et P. 543. [st1]1 [-] gĕnŭs, ĕris, n. [geno]:    - [gr]gr. γένος. a - origine, extraction, naissance.    - genus patricium, plebeium, Liv. 6, 34, 11 ; 4, 9, 4: origine patricienne, plébéienne.    - genere et nobilitate et pecunia facile primus, Cic. Amer. 15: le premier aisément par sa naissance, sa noblesse, sa fortune.    - genus paternum, Cic. Rep. 1, 30: souche paternelle.    - genus ducere ab aliquo, Plin. Ep. 9, 22, 1: tirer son origine de qqn, descendre de qqn.    - propter divitias aut genus rempublicam tenere, Cic. Rep. 3, 23: tenir le gouvernement par ses richesses ou sa naissance.    - [en parl. des animaux] Ov. F. 6, 132. b - race, espèce de peuple, nation.    - genus Romanum, Cic. Phil. 4, 13, etc.: la race romaine, le Romain. --- cf. Caes. BG. 4, 3, 3; 7, 22, 1; 7, 42, 2.    - genus Graecorum, Cic. Fl. 9: la race grecque, le Grec. --- cf. Liv. 27, 32, 4 ; 31, 35, 1, etc. c - famille, maison.    - nobili genere natus, Cic. Verr. 5, 180: né de famille noble.    - natus malo genere, Cic. de Or. 2, 286: né de méchante famille [basse].    - genus ejusdem nominis, Cic. Br. 62: famille de même nom.    - genera falsa, Cic. Br. 62: fausses généalogies. d - [poét.] rejeton, descendant.    - Virg. En. 4, 12; Hor. O. 1, 3, 27 ; Catul. 61, 2 ; Ov. M. 4, 609, etc. e - race, espèce, genre.    - genus humanum, Cic. Lael. 20: le genre humain.    - genus omne animantum, Lucr. 1, 4, ou omne genus, Lucr. 1, 160: toute espèce vivante.    - bestiarum genus, Cic. Inv. 1, 35: le genre animal. g - espèce d'hommes ou d'animaux, genre, classe, catégorie.    - unum genus est adversum nobis eorum, quos... Cic. Mil. 3: nous avons une seule catégorie d'adversaires, ce sont ceux que...    - omnis generis homines, Cic. Dom. 75: des hommes de tout genre. --- cf. Liv. 21, 12, 8, etc.    - cujusque generis beluae, Cic. Rep. 3, 14: des bêtes de tout genre. --- cf. Caes. BG. 5, 12, 5; BC. 1, 51, 2.    - genus aliud tyrannorum, Cic. Rep. 1, 68: une autre espèce de tyrans.    - militare genus, Liv. 24, 32, 2: les soldats, l'armée.    - genus squamigerum, Lucr. 1, 162: l'espèce (la gent) porte-écaille.    - genus irritabile vatum, Hor. Ep. 2, 2, 102: la gent susceptible des poètes.    - aves omne genus, Varr. R. 3, 5, 11: des oiseaux de tout genre.    - conventus is, qui ex variis generibus constaret, Caes. BC. 2, 36, 1: une colonie romaine caractérisée par une variété d'éléments constitutifs. h - genre féminin, masculin.    - hominum genus virile, muliebre, Cic. Inv. 1, 35.    - in nominibus tria genera, Quint. 1, 4, 23: il y a trois genres pour les noms. --- Quint. 1, 5, 16, etc. ii - [noms de choses] genre, espèce.    - cum omni genere commeatus, Liv. 30, 36, 2: avec toute espèce d'approvisionnements.    - multitudo omnis generis telorum, Caes. BG. 7, 41, 3: une foule de traits de tout genre.    - tormenta cujusque generis, Caes. BC. 3, 63, 6: machines de guerre de toute espèce.    - machinae omnium generum, Sall. J. 21, 3: des machines de toute espèce.    - avec acc. adverbial omne genus simulacra, Lucr. 4, 735: des simulacres de toute sorte. --- cf. Cato, Agr. 8, 2 ; Varr. R. 1, 29, 1.    - hoc genus in rebus, Lucr. 6, 917: dans des phénomènes de ce genre. --- cf. Varr. R. 2, 1, 23.    - orationes aut aliquid id genus scribere, Cic. Att. 13, 12, 3: écrire des discours ou qqch de ce genre.    - proemisso equitatu et essedariis, quo genere uti consuerunt, Caes. BG. 4, 24, 1: ayant envoyé en avant la cavalerie et les essédaires, espèce de choses (de troupes) dont ils se servent à l'ordinaire.    - in hoc genere, Cic. Off. 1, 26: dans ce genre de choses, en ces sortes de choses. --- cf. Verr. 4, 97 ; 4, 129.    - de hoc genere, Cic. Off. 2, 60: au sujet de cette question.    - [à noter] amicitia est ex eo genere, quae prosunt, Cic. Fin. 3, 70: l'amitié est du genre des choses qui sont utiles. k - [noms abstraits] genre, sorte, espèce.    - simplex rei publicae genus, Cic. Rep. 2, 43: forme de gouvernement simple.    - conjunctum civitatis genus, Cic. Rep. 3, 23: forme de gouvernement mixte.    - hoc triplex rerum publicarum genus, Cic. Rep. 2, 42: ce mélange des trois formes de gouvernement.    - istud ipsum genus orationis exspecto, Cic. Rep. 1, 38: c'est précisément le genre d'exposé dont tu parles que j'attends de toi.    - genera furandi, Cic. Verr. 2, 18: espèces de vol.    - genus orationis, genus dicendi, Cic. Or. 42 ; 20, etc.: genre de style.    - quod genus ab hoc, quod proposuimus, abhorret, Cic. Br. 31: or cet ordre d'idées, ce sujet s'éloigne de celui que nous nous sommes proposé.    - haec et alia generis ejusdem, Cic. Nat. 3, 62: ces fables et d'autres du même genre.    - tota ratio talium largitionum genere vitiosa est, Cic. Off. 2, 60: ce système de largesses est en soi (dans son genre) totalement mauvais.    - quae genere, non numero cernuntur, Cic. Tusc. 5, 22: choses qui se jugent par la qualité, non par la quantité.    - [acc. adv.] aliquid id genus, Cic. Att. 13, 12, 3: qqch de ce genre.    - quod genus pecunia est, Cic. Inv. 2, 157: et l'argent est de ce genre.    - [d'où] quod genus = quo modo: par exemple, ainsi. --- cf. Cic. Inv. 2, 165 ; 2, 172, etc.; Lucr. 3, 276; 6, 1058.    - aliqua nota et communia officia, quod genus in parentes, amicos, affines, Cic. Inv. 2, 11: des traits de caractère et des bons offices fréquents, par exemple envers les parents, les amis, les alliés. m - [t. de droit] espèce, cas particulier, ordre de faits.    - genus ipsum cognoscite, Cic. Verr. 4, 1: prenez connaissance de la nature même des faits (de l'espèce même du débat). --- cf. Verr. 4. 8 ; 115.    - [d'où] in isto genere, Cic. Fam 3. 7, 4: en pareil cas.    - in omni genere, Cic. Rep. 2, 35: dans tous les ordres de faits, en tout, sous tous les rapports. --- cf. Cic. Att. 16, 5, 2 ; 12, 33, 2, etc. n - [philos.] le genre.    - pars subjecta generi, Cic. de Or. 2, 167: l'espèce. --- cf. Cic. Inv. 1, 32 ; Top. 31, etc.    - genus et species cujusque rei, Cic. Or. 16: le genre et l'espèce de chaque chose. [st1]2 [-] gĕnŭs, ūs, m.: c. genu.
    * * *
       - Lebaigue P. 542 et P. 543. [st1]1 [-] gĕnŭs, ĕris, n. [geno]:    - [gr]gr. γένος. a - origine, extraction, naissance.    - genus patricium, plebeium, Liv. 6, 34, 11 ; 4, 9, 4: origine patricienne, plébéienne.    - genere et nobilitate et pecunia facile primus, Cic. Amer. 15: le premier aisément par sa naissance, sa noblesse, sa fortune.    - genus paternum, Cic. Rep. 1, 30: souche paternelle.    - genus ducere ab aliquo, Plin. Ep. 9, 22, 1: tirer son origine de qqn, descendre de qqn.    - propter divitias aut genus rempublicam tenere, Cic. Rep. 3, 23: tenir le gouvernement par ses richesses ou sa naissance.    - [en parl. des animaux] Ov. F. 6, 132. b - race, espèce de peuple, nation.    - genus Romanum, Cic. Phil. 4, 13, etc.: la race romaine, le Romain. --- cf. Caes. BG. 4, 3, 3; 7, 22, 1; 7, 42, 2.    - genus Graecorum, Cic. Fl. 9: la race grecque, le Grec. --- cf. Liv. 27, 32, 4 ; 31, 35, 1, etc. c - famille, maison.    - nobili genere natus, Cic. Verr. 5, 180: né de famille noble.    - natus malo genere, Cic. de Or. 2, 286: né de méchante famille [basse].    - genus ejusdem nominis, Cic. Br. 62: famille de même nom.    - genera falsa, Cic. Br. 62: fausses généalogies. d - [poét.] rejeton, descendant.    - Virg. En. 4, 12; Hor. O. 1, 3, 27 ; Catul. 61, 2 ; Ov. M. 4, 609, etc. e - race, espèce, genre.    - genus humanum, Cic. Lael. 20: le genre humain.    - genus omne animantum, Lucr. 1, 4, ou omne genus, Lucr. 1, 160: toute espèce vivante.    - bestiarum genus, Cic. Inv. 1, 35: le genre animal. g - espèce d'hommes ou d'animaux, genre, classe, catégorie.    - unum genus est adversum nobis eorum, quos... Cic. Mil. 3: nous avons une seule catégorie d'adversaires, ce sont ceux que...    - omnis generis homines, Cic. Dom. 75: des hommes de tout genre. --- cf. Liv. 21, 12, 8, etc.    - cujusque generis beluae, Cic. Rep. 3, 14: des bêtes de tout genre. --- cf. Caes. BG. 5, 12, 5; BC. 1, 51, 2.    - genus aliud tyrannorum, Cic. Rep. 1, 68: une autre espèce de tyrans.    - militare genus, Liv. 24, 32, 2: les soldats, l'armée.    - genus squamigerum, Lucr. 1, 162: l'espèce (la gent) porte-écaille.    - genus irritabile vatum, Hor. Ep. 2, 2, 102: la gent susceptible des poètes.    - aves omne genus, Varr. R. 3, 5, 11: des oiseaux de tout genre.    - conventus is, qui ex variis generibus constaret, Caes. BC. 2, 36, 1: une colonie romaine caractérisée par une variété d'éléments constitutifs. h - genre féminin, masculin.    - hominum genus virile, muliebre, Cic. Inv. 1, 35.    - in nominibus tria genera, Quint. 1, 4, 23: il y a trois genres pour les noms. --- Quint. 1, 5, 16, etc. ii - [noms de choses] genre, espèce.    - cum omni genere commeatus, Liv. 30, 36, 2: avec toute espèce d'approvisionnements.    - multitudo omnis generis telorum, Caes. BG. 7, 41, 3: une foule de traits de tout genre.    - tormenta cujusque generis, Caes. BC. 3, 63, 6: machines de guerre de toute espèce.    - machinae omnium generum, Sall. J. 21, 3: des machines de toute espèce.    - avec acc. adverbial omne genus simulacra, Lucr. 4, 735: des simulacres de toute sorte. --- cf. Cato, Agr. 8, 2 ; Varr. R. 1, 29, 1.    - hoc genus in rebus, Lucr. 6, 917: dans des phénomènes de ce genre. --- cf. Varr. R. 2, 1, 23.    - orationes aut aliquid id genus scribere, Cic. Att. 13, 12, 3: écrire des discours ou qqch de ce genre.    - proemisso equitatu et essedariis, quo genere uti consuerunt, Caes. BG. 4, 24, 1: ayant envoyé en avant la cavalerie et les essédaires, espèce de choses (de troupes) dont ils se servent à l'ordinaire.    - in hoc genere, Cic. Off. 1, 26: dans ce genre de choses, en ces sortes de choses. --- cf. Verr. 4, 97 ; 4, 129.    - de hoc genere, Cic. Off. 2, 60: au sujet de cette question.    - [à noter] amicitia est ex eo genere, quae prosunt, Cic. Fin. 3, 70: l'amitié est du genre des choses qui sont utiles. k - [noms abstraits] genre, sorte, espèce.    - simplex rei publicae genus, Cic. Rep. 2, 43: forme de gouvernement simple.    - conjunctum civitatis genus, Cic. Rep. 3, 23: forme de gouvernement mixte.    - hoc triplex rerum publicarum genus, Cic. Rep. 2, 42: ce mélange des trois formes de gouvernement.    - istud ipsum genus orationis exspecto, Cic. Rep. 1, 38: c'est précisément le genre d'exposé dont tu parles que j'attends de toi.    - genera furandi, Cic. Verr. 2, 18: espèces de vol.    - genus orationis, genus dicendi, Cic. Or. 42 ; 20, etc.: genre de style.    - quod genus ab hoc, quod proposuimus, abhorret, Cic. Br. 31: or cet ordre d'idées, ce sujet s'éloigne de celui que nous nous sommes proposé.    - haec et alia generis ejusdem, Cic. Nat. 3, 62: ces fables et d'autres du même genre.    - tota ratio talium largitionum genere vitiosa est, Cic. Off. 2, 60: ce système de largesses est en soi (dans son genre) totalement mauvais.    - quae genere, non numero cernuntur, Cic. Tusc. 5, 22: choses qui se jugent par la qualité, non par la quantité.    - [acc. adv.] aliquid id genus, Cic. Att. 13, 12, 3: qqch de ce genre.    - quod genus pecunia est, Cic. Inv. 2, 157: et l'argent est de ce genre.    - [d'où] quod genus = quo modo: par exemple, ainsi. --- cf. Cic. Inv. 2, 165 ; 2, 172, etc.; Lucr. 3, 276; 6, 1058.    - aliqua nota et communia officia, quod genus in parentes, amicos, affines, Cic. Inv. 2, 11: des traits de caractère et des bons offices fréquents, par exemple envers les parents, les amis, les alliés. m - [t. de droit] espèce, cas particulier, ordre de faits.    - genus ipsum cognoscite, Cic. Verr. 4, 1: prenez connaissance de la nature même des faits (de l'espèce même du débat). --- cf. Verr. 4. 8 ; 115.    - [d'où] in isto genere, Cic. Fam 3. 7, 4: en pareil cas.    - in omni genere, Cic. Rep. 2, 35: dans tous les ordres de faits, en tout, sous tous les rapports. --- cf. Cic. Att. 16, 5, 2 ; 12, 33, 2, etc. n - [philos.] le genre.    - pars subjecta generi, Cic. de Or. 2, 167: l'espèce. --- cf. Cic. Inv. 1, 32 ; Top. 31, etc.    - genus et species cujusque rei, Cic. Or. 16: le genre et l'espèce de chaque chose. [st1]2 [-] gĕnŭs, ūs, m.: c. genu.
    * * *
        Genus, generis, pen. corr. n. g. L'estoc et la source d'une lignee, où toute la lignee rapporte son commencement: C'est aussi Race, Lignee, Parenté, Engence.
    \
        Antiquum genus. Virgil. Ancienne race.
    \
        Humilius. Quintil. Race de bas estat et condition.
    \
        Ducere genus ab aliquo. Virg. Descendre de la lignee d'aucun.
    \
        Genere indignum facere. Plaut. Faire deshonneur à la race dont on est venu.
    \
        Genere paterno ab Hercule oriundus. Plin. iunior. Du costé de son pere.
    \
        Genere summo prognatus. Plaut. De grand lignage.
    \
        Genere sum ei proximus. Terent. Il n'ha point de plus prochain parent que moy.
    \
        Animale genus. Lucret. La multitude des animaux, des choses ayants ame.
    \
        Genus humanum. Cic. Le genre humain.
    \
        Dum hominum genus erit. Cic. Tant que le monde sera, que les hommes seront, que l'engence des hommes durera.
    \
        Est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt. Terent. Il y a une maniere de gens qui, etc.
    \
        Generis grati est. Plaut. Il est de gens et parenté qui recongnoissent le plaisir qu'on leur a faict, ou Il est de ceulx qui ne sont point ingrats.
    \
        Constantes eligendi amici: cuius generis magna penuria est. Cic. De la quelle sorte, etc.
    \
        Varia genera bestiarum. Cic. Diverses sortes, manieres, especes, genres.
    \
        Natantum genus. Virgil. Poissons.
    \
        Aligerum genus. Senec. Oiseaux.
    \
        AEquoreum genus. Virgil. Les poissons de mer.
    \
        Excutiendum omne scriptorum genus. Quintil. Toutes les sortes.
    \
        Emas quatuor marmoreas columnas, cuius tibi videbitur generis. Plin. iunior. De telle sorte qu'il te semblera bon.
    \
        Nisi esset generis eius, vt saepe incipere, saepe desinere videatur. Plin. iunior. De telle sorte.
    \
        In genere aliquo peccare. Cic. En quelque sorte et facon, ou maniere.
    \
        Genere nouo literarum vti. Cic. De nouvelle facon.
    \
        In omni genere furandi atque praedandi versatus est. Cic. Il a practiqué toute maniere de larrecin.
    \
        Alia eiusdem generis. Cic. Autres semblables.
    \
        Vno genere capere pisces. Plin. En une sorte seulement.
    \
        AEtatis degendae genus sibi constituere. Cic. Une maniere de vivre.

    Dictionarium latinogallicum > genus

  • 2 genus

        genus eris, n    [GEN-], a race, stock, family, birth, descent, origin: haec Indigna genere nostro, T.: nobili genere nati: amplissimo genere natus, Cs.: generis socia, sister, O.: genere primus: patricium, L.: genus unde Atii duxere, V.: fortuna non mutat genus, H.: plebei generis, L.— Adverb. acc.: Qui genus (estis)? Of what race? V.— Birth, noble birth, high descent: propter genus rem p. tenere: Et genus et virtus, nisi cum re, vilior algā est, H.: iactare genus, H.: Cui genus et nomen fuissent, V.: generis praemium, L.— A race, line, descendants, posterity: liberorum ex te, Enn. ap. C.: Tantali, H.: neglectum, i. e. the Romans, H.— A descendant, child, son, offspring: deorum, V.: audex Iapeti, Prometheus, H.: ab alto Demissum Aeneā, i. e. Octavianus, H.— A race, stock, class, sort, species, genus, kind, rank, order, division: humanum: hominum, S.: omnes mortales omnium generum: inter id genus, plebeians, L.: Romanum: Macedonum, L.: qui (conventus) ex variis generibus constaret, Cs.: iudicum genus et forma: inritabile vatum, H.: hominum virile, sex: Femineum, sex, V.: <*>onsulare, rank: militare, order, L.: eorum hominum... genera sunt duo, Cs.—Of animals, a kind, class, sort, species: altivolantum, birds, Enn. ap. C.: piscium, H.: malefici generis animalia, S.: Diversum confusa genus panthera camelo, H.: varia genera bestiarum.— Of things, a kind, sort, description, class, order, character, division: omnia in suo quaeque genere: naves omni genere armorum ornatissimae, Cs.: cibi, Cs.: omne commeatūs, L.: triplex rerum p.: dulce orationis: dicendi: praeda omnis generis, L.: poenae novom, S.: leti, O.: Aesopi, manner, Ph.: genera civitatum: machinae omnium generum, S.: nugae Hoc genus (i. e. huius generis), H.: aliquid id genus scribere: quod genus virtus est: te cottidie in omni genere desiderem, in every way: domus in omni genere diligens: in aliquo genere, in any respect whatever.—In philosophy, a general term, logical genus: formae dicendi specie dispares, genere laudabiles.
    * * *
    birth/descent/origin; race/family/house/stock/ancestry; offspring/descent; noble birth; kind/sort/variety; class/rank; mode/method/style/fashion/way

    Latin-English dictionary > genus

  • 3 genus

    1.
    gĕnus, ĕris, n. [= genos, root GEN, gigno, gens], birth, descent, origin; and concr., a race, stock, etc. (cf.: familia, gens, stirps).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.: bono genere gnati, Cato ap. Gell. 10, 3, 17; cf.:

    ii, qui nobili genere nati sunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 70, § 180:

    amplissimo genere natus,

    Caes. B. G. 4, 12, 4:

    genere regio natus,

    Cic. Rep. 1, 33:

    C. Laelius, cum ei quidam malo genere natus diceret, indignum esse suis majoribus, at hercule, inquit, tu tuis dignus,

    id. de Or. 2, 71, 286:

    genere et nobilitate et pecunia sui municipii facile primus,

    id. Rosc. Am. 6, 15:

    esse genere divino,

    id. Rep. 2, 2:

    contempsisti L. Murenae genus, extulisti tuum,

    id. Mur. 7, 15:

    hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia,

    id. Leg. 2, 1, 3; cf. id. Brut. 58, 212; id. Rep. 1, 18:

    adulescens, cujus spei nihil praeter genus patricium deesset,

    Liv. 6, 34, 11:

    in famam generis ac familiae,

    Quint. 3, 11, 12; 5, 10, 24:

    genus Lentulorum,

    id. 6, 3, 67:

    Atys, genus unde Atii duxere Latini,

    Verg. A. 5, 568:

    fortuna non mutat genus,

    Hor. Epod. 4, 6:

    virginem plebei generis petiere juvenes, alter virgini genere par, alter, etc.,

    Liv. 4, 9, 4:

    qui sibi falsum nomen imposuerit, genus parentesve finxerit, etc.,

    Plaut. Sent. 5, 25, 11.— Plur.:

    summis gnati generibus,

    Plaut. Most. 5, 2, 20.—
    B.
    In partic., birth, for high or noble birth (mostly poet.):

    cum certi propter divitias aut genus aut aliquas opes rem publicam tenent, est factio,

    Cic. Rep. 3, 14: pol mihi fortuna magis nunc defit quam genus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 394 Vahl.):

    et genus et virtus, nisi cum re vilior alga est,

    Hor. S. 2, 5, 8; cf.:

    et genus et formam regina pecunia donat,

    id. Ep. 1, 6, 37:

    non, Torquate, genus, non te facundia, non te Restituet pietas,

    id. C. 4, 7, 23:

    jactes et genus et nomen inutile,

    id. ib. 1, 14, 13; cf.:

    cui genus et quondam nomen natique fuissent,

    Verg. A. 5, 621:

    nunc jam nobis patribus vobisque plebei promiscuus consulatus patet, nec generis, ut ante, sed virtutis est praemium,

    Liv. 7, 32, 14; cf. id. 4, 4, 7.
    II.
    Transf.
    A.
    Like gens and stirps, a descendant, offspring, child; and collect., descendants, posterity, race ( poet.): neve tu umquam in gremium extollas liberorum ex te genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.):

    credo equidem, genus esse deorum,

    Verg. A. 4, 12:

    Uraniae genus, Hymen,

    i. e. her son, Cat. 61, 2:

    audax Iapeti,

    i. e. his son Prometheus, Hor. C. 1, 3, 27:

    Jovis,

    i. e. Perseus, Ov. M. 4, 609; cf. also Prop. 2, 2, 9; Hor. C. 2, 14, 18:

    genus Adrasti,

    i. e. Diomede, grandson of Adrastus, Ov. F. 6, 433;

    so of a grandson,

    id. M. 2, 743; cf.

    nepotum,

    Hor. C. 3, 17, 4:

    Tantali genus,

    id. ib. 2, 18, 37:

    Danai,

    id. ib. 2, 14, 18:

    Messi clarum genus Osci,

    id. S. 1, 5, 54:

    ab alto Demissum genus Aenea,

    i. e. Octavianus, as the adopted son of Julius Cœsar, id. ib. 2, 5, 63:

    sive neglectum genus et nepotes Respicis auctor,

    i. e. the Romans, id. C. 1, 2, 35; cf. ib. 3, 6, 18:

    regium genus,

    id. ib. 2, 4, 15. —
    B.
    Of an assemblage of objects (persons, animals, plants, inanimate or abstract things) which are related or belong together in consequence of a resemblance in natural qualities; a race, stock, class, sort, species, kind (in this signif. most freq. in all periods and kinds of writing).
    1.
    In gen.
    a.
    Of living things: ne genus humanum temporis longinquitate occideret, propter hoc marem cum femina esse coniunctum, Cic. ap. Col. 12, 1 (Fragm. Cic. 1, 5 Baiter):

    quod ex infinita societate generis humani ita contracta res est, etc.,

    of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf. id. Rep. 1, 2 fin.:

    o deorum quicquid in caelo regit Terras et humanum genus,

    Hor. Epod. 5, 2;

    for which: consulere generi hominum,

    Cic. Rep. 3, 12; cf.:

    cum omni hominum genere,

    id. ib. 2, 26; Hor. Ep. 2, 1, 7:

    solivagum genus,

    Cic. Rep. 1, 25: potens vir cum inter sui corporis homines tum etiam ad plebem, quod haudquaquam inter id genus contemptor ejus habebatur, i. e. among the Plebeians, Liv. 6, 34, 5: Graium genus, the Grecian race, Enn. ap. Prob. ad Verg. E. 6, 31 (Ann. v. 149 Vahl.):

    virtus est propria Romani generis atque seminis,

    Cic. Phil. 4, 5, 13; cf. id. Ac. 2, 27, 86:

    Ubii, paulo quam sunt ejusdem generis et ceteris humaniores,

    Caes. B. G. 4, 3, 3; cf.

    also: impellit alios (Aeduos) iracundia et temeritas, quae maxime illi hominum generi est innata,

    race of men, id. ib. 7, 42, 2; so, like gens, of nations, peoples, tribes: ferox, Sall. Fragm. ap. Arus. Mess. s. v. insolens, p. 241 Lind. (Hist. 1, 14 Gerl.); Liv. 34, 7, 6:

    implacidum (Genauni),

    Hor. C. 4, 14, 10:

    durum ac velox (Ligures),

    Flor. 2, 3, 4:

    omne in paludes diffugerat,

    id. 3, 10, 14:

    Graecorum,

    Cic. Fl. 4, 9:

    Numidarum,

    Liv. 30, 12, 18:

    genus omne nomenque Macedonum,

    id. 13, 44, 6; Nep. Reg. 2:

    Italici generis multi mortales,

    Sall. J. 47, 1:

    Illyriorum,

    Liv. 27, 32, 4; 27, 48, 10; 42, 47 fin.:

    Scytharum,

    Just. 2, 3, 16; Tac. H. 2, 4; Suet. Ner. 37; Vell. 2, 118, 1.—In plur.:

    conventus is, qui ex variis generibus constaret,

    Caes. B. C. 2, 36, 1:

    olim isti fuit generi quondam quaestus apud saeclum prius... est genus hominum, qui se primos esse omnium rerum volunt,

    class of men, profession, Ter. Eun. 2, 2, 15 and 17:

    firmi et stabiles et constantes (amici), cujus generis est magna penuria,

    Cic. Lael. 17, 62:

    saepius genus ejus hominis (sc. procuratoris rei publicae) erit in reliqua nobis oratione tractandum,

    id. Rep. 2, 29 fin.; cf.:

    genus aliud tyrannorum,

    id. ib. 1, 44:

    judicum genus et forma,

    id. Phil. 5, 5, 13:

    istius generis asoti,

    id. Fin. 2, 8, 23; cf.:

    omnium ejus generis poëtarum haud dubie proximus,

    Quint. 10, 1, 85:

    liberrimum hominum,

    id. 10, 12, 2, § 22:

    irritabile vatum,

    Hor. Ep. 2, 2, 102:

    hoc omne (ambubajarum, etc.),

    id. S. 1, 2, 2:

    hominum virile, muliebre,

    Cic. Inv. 1, 24, 35:

    equidem fabulam et fictam rem ducebam esse, virorum omne genus in aliqua insula conjuratione muliebri ab stirpe sublatum esse,

    Liv. 34, 2, 3:

    cedat consulari generi praetorium,

    Cic. Planc. 6, 15:

    ad militare genus = ad milites,

    Liv. 24, 32, 2:

    alia militaris generis turba,

    id. 44, 45, 13:

    castellani, agreste genus,

    id. 34, 27, 9 Weissenb. ad loc.— Sing. with plur. predicate:

    Ministrantibus sibi omni genere turpium personarum,

    Capitol. Ver. 4.—In plur.:

    eorum hominum... genera sunt duo,

    Caes. B. G. 6, 13, 1:

    tria auditorum,

    Quint. 3, 4, 6.— Repeated in the relative-clause:

    duo genera semper in hac civitate fuerunt... quibus ex generibus,

    Cic. Sest. 45, 96.—In the acc., of description (v. Roby's Gram. 2, p. 42 sq.):

    quot et quod genus pastores habendi,

    of what kind, Varr. R. R. 2, 10, 1:

    quod genus ii sunt, etc.,

    Auct. Her. 2, 30, 48; cf. in the foll.—
    (β).
    Of animals, plants, etc.: genus altivolantum, the race of birds, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 84 Vahl.); cf.: genu' pennis condecoratum, id. Fragm. ap. Varr. L. L. 5, § 59:

    lanigerum, id. Fragm. ap. Paul. ex Fest. s. v. Cyprio, p. 59 Müll.: squamigerum,

    Lucr. 1, 162; cf.

    piscium,

    Hor. C. 1, 2, 9:

    silvestre,

    Lucr. 5, 1411:

    omne ferarum,

    id. 5, 1338:

    acre leonum,

    id. 5, 862:

    malefici generis plurima animalia,

    Sall. J. 17, 6:

    diversum confusa genus panthera camelo,

    Hor. Ep. 2, 1, 195:

    animantūm propagare genus,

    to propagate the race, Lucr. 1, 195:

    ad genus faciendum,

    Just. 2, 9 fin.:

    juxta genus suum,

    Vulg. Gen. 1, 11 saep.— Plur.:

    quae vero et quam varia genera bestiarum vel cicurum vel ferarum!

    Cic. N. D. 2, 39, 99:

    piscium genera,

    Quint. 5, 10, 21.—In the acc., of description:

    porticus avibus omne genus oppletae,

    Varr. R. R. 3, 5, 11:

    pascuntur omne genus objecto frumento,

    id. ib. 3, 6:

    boves et id genus pecua,

    App. M. 2, p. 115, 4; id. Flor. p. 37. —
    b.
    Of inanim. and abstr. things, kind, sort, description, class, order, character:

    genus ullum materiaï,

    Lucr. 2, 304:

    cum is (sol) quoque efficiat, ut omnia floreant et in suo quaeque genere pubescant,

    Cic. N. D. 2, 15, 41:

    naves omni genere armorum ornatissimae,

    Caes. B. G. 3, 14, 2:

    cibi genus,

    id. ib. 4, 1, 9:

    cum omni genere commeatus,

    Liv. 30, 36, 2:

    frugum,

    id. 38, 15, 9:

    hoc sphaerae genus,

    Cic. Rep. 1, 14:

    hoc triplex rerum publicarum genus,

    id. ib. 2, 23:

    regale civitatis,

    id. ib.; cf.:

    totum regiae civitatis,

    id. ib. 2, 29:

    novum imperii,

    id. ib. 2, 32:

    ipsum istud genus orationis exspecto,

    id. ib. 1, 24 fin.; cf.: dulce orationis, id. Or. 13, 42:

    qua re esset hoc bellum genere ipso necessarium,

    id. de Imp. Pomp. 10, 27; cf.:

    genus hoc erat pugnae, quo, etc.,

    Caes. B. G. 1, 48, 4:

    potestas annua (consulum) genere ipso ac jure regia,

    Cic. Rep. 2, 32:

    genus vitae... genus aetatis,

    id. Off. 1, 32, 117:

    optimum emendandi,

    Quint. 10, 4, 2:

    dicendi,

    Cic. Off. 1, 1, 3; Quint. 8, 3, 56; 12, 10, 69:

    simplex rectumque loquendi,

    id. 9, 3, 3:

    omnis generis tormenta,

    Liv. 32, 16, 10:

    praeda ingens omnis generis,

    id. 27, 5, 9; so,

    omnis generis, with tela,

    id. 38, 26, 4;

    with naves,

    id. 34, 8, 5;

    with eloquentia,

    id. 39, 40, 7, etc.—Repeated in the relative-clause:

    erat haec (ratio) ex eodem genere, quod ego maxime genus ex sociorum litteris reperire cupiebam,

    Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183.—In plur.:

    Caesar haec genera munitionis instituit,

    Caes. B. G. 7, 72, 1:

    disserere de generibus et de rationibus civitatum,

    Cic. Rep. 2, 11; cf. id. ib. 1, 26;

    28: genera juris institutorum, morum consuetudinumque describere,

    id. ib. 3, 10:

    genera furandi,

    id. Verr. 2, 2, 7, § 18.—In the acc., of description: omne, hoc, id, quod genus, for omnis, ejus, hujus, cujus generis, of every, of this, of which kind:

    sub urbe hortum omne genus, coronamenta omne genus,

    Cato, R. R. 8, 2; Varr. R. R. 1, 29, 1:

    omne genus simulacra feruntur,

    Lucr. 4, 735:

    si hoc genus rebus non proficitur,

    Varr. R. R. 2, 1, 23; id. L. L. 9, § 110 Müll.; Lucr. 6, 917 and Hor. S. 2, 6, 44:

    in id genus verbis,

    Varr. L. L. 10, § 79; 8, 7, 108, § 17:

    in id genus libris,

    Gell. 3, 8, 1:

    scis me ante orationes aut aliquid id genus solitum scribere,

    Cic. Att. 13, 12, 3:

    vitanda sunt illa, quae propinqua videntur: quod genus, fidentiae contrarium est diffidentia, etc.,

    for example, id. Inv. 2, 54, 165; so ib. 2, 52, 157; 2, 54, 162; 2, 57, 172; Lucr. 4, 271; 6, 1058:

    lege jus est id quod populi jussu sanctum est, quod genus: ut in jus eas cum voceris,

    Auct. Her. 2, 13, 19; cf.

    ib. sqq.— In gen.: i. q. res or aliquid: ut in omni genere hujus populi (Graeci) consuetudinem videretur imitatus,

    in all respects, in everything, Cic. Rep. 2, 20; cf.:

    innumerabiles res sunt, in quibus te quotidie in omni genere desiderem,

    id. Q. Fr. 2, 2 fin.:

    incredibile est, quam me in omni genere delectarit,

    id. Att. 16, 5, 2:

    medici assiduitas et tota domus in omni genere diligens,

    id. ib. 12, 33, 2;

    7, 1, 2: qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est, is ineptus dicitur,

    in any respect whatever, id. de Or. 2, 4, 17:

    qua de re et de hoc genere toto pauca cognosce,

    id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 4.—Adverb.: in genus, in general, generally:

    sermones in genus communes,

    Gell. 4, 1 fin.
    2.
    In partic.
    a.
    In philos. lang., opp. partes, and comprising them within itself, a general term, logical genus:

    genus est id, quod sui similes communione quadam, specie autem differentes, duas aut plures complectitur partes,

    Cic. de Or. 1, 42, 189; cf.: genus est, quod plures partes amplectitur, ut animal;

    pars est, quae subest generi, ut equus. Sed saepe eadem res alii genus, alii pars est: nam homo animalis pars est, Thebani aut Trojani genus,

    id. de Inv. 1, 22, 32: genus est, quod partes aliquas amplectitur, ut cupiditas;

    pars est, quae subest generi, ut cupiditati amor, avaritia,

    id. ib. 1, 28, 42; cf.

    also: genus est notio ad plures differentias pertinens,

    id. Top. 7, 31:

    nec vero sine philosophorum disciplina genus et speciem cujusque rei cernere neque eam definiendo explicare nec tribuere in partes possumus, etc.,

    id. Or. 4, 16; cf. ib. 33, 117:

    formae dicendi specie dispares, genere laudabiles,

    id. de Or. 3, 9, 34:

    perturbationes sunt genere quatuor, partibus plures,

    id. Tusc. 3, 11, 24; cf. ib. 5, 25, 71:

    et conjuncta quaeremus, et genera et partes generibus subjectas, et similitudines, etc.,

    id. de Or. 2, 39, 166;

    opp. species and pars,

    Varr. R. R. 3, 3, 3.—
    b.
    In gram., gender: transversi sunt (ordines) qui ab recto casu obliqui declinantur, ut albus, albi, albo;

    directi sunt, qui ab recto casu in rectos declinantur, ut albus, alba, album. Transversorum ordinum partes appellantur casus, directorum genera: utrisque inter se implicatis forma,

    Varr. L. L. 10, § 22 Müll.:

    quod ad verborum temporalium rationem attinet, cum partes sint quatuor: temporum, personarum, generum, divisionum, etc.,

    ib. 9, § 95:

    in nominibus tria genera,

    Quint. 1, 4, 23:

    barbarismum fieri per numeros aut genera,

    id. 1, 5, [p. 811] 16;

    9, 3, 6: in verbis quoque quis est adeo imperitus, ut ignoret genera et qualitates, etc.,

    id. 1, 4, 27.
    2.
    gĕnus, ūs, v. genu.

    Lewis & Short latin dictionary > genus

  • 4 genus

    I eris n. [ geno = gigno]
    1) происхождение (nobĭle, plebejum L etc.)
    g. trahere (ducere) ab aliquo O etc. — вести свой род (происходить) от кого-л.
    2) знатное происхождение, родовитость (g. jactare H)
    3) род, племя, народ (Graecorum, Romanum Sl; bellicosum L)
    g. hominum C (humanum Sen, mortale V) — человеческий род, человечество
    g. avium (volucrum) Oпернатый мир
    g. piscium Hpisces
    4) род, дом (Corneliorum Su; Fabium L)
    auctores generis C — основатели рода, предки
    bella tui generis Oвойны твоих (т. е. Августа) предков
    5) потомство ( nepōtum H); потомок, отпрыск, тж. сын или внук
    g. Adrasti ODiomedes
    g. lapĕti HPrometheus
    6) пол (virile, muliebre Lcr, C)
    7) грам. род ( in nominibus tria genera Q)
    8) категория, класс, слой, круг (g. irritabile vatum H)
    militare g. L — военные, армия
    9)
    а) порода ( equorum Cato); вид, разновидность (cibi Cs; arborum atque frugum Just)
    aves omne g. Vrптицы всех видов
    alia id g. или alia generis ejusdem C etc.прочее тому подобное
    genere, non numero C — качественно, а не количественно
    nullo genere Pt — ни в коем случае, никоим образом
    12) способ, манера, характер (g. pugnandi и pugnae Cs etc.; g. scribendi H или scripturae Nep)
    g. dicendi C — ораторский стиль, литературный слог
    g. vitae (vivendi) C, Sen etc.образ жизни
    14) лог., филос. род (g. etspecies cujusquerei C)
    pars subjecta generi Cspecies
    II genus, ūs m. LM = genu

    Латинско-русский словарь > genus

  • 5 Beredsamkeit

    Beredsamkeit, I) die Fertigkeit zu reden: facultas dicendi. – facundia (natürliche Beredsamkeit). – eloquentia (Wohlredenheit; vgl. »beredsam« fac. u. eloqu.). – facultas eloquendi (Gewandtheit im Ausdrucke). – vis dicendi od. orandi (nachdrücklicher, kräftiger Vortrag, kräftige B.). – copia dicendi od. orationis (inwohnende Redefülle). – bene dicendi scientia (inwohnende Wissenschaft, wohl zu reden). – dicendi exercitatio (Geübtheit im Reden). – mit großer B. etw. vortragen, eloquentissime dicere de alqa re: vorzügliche B. besitzen, imprimis dicendo valere; dicendi facultate florere: dicendi gloriā praestare. – II) Redekunst: ars dicendi. ars oratoria od. rhetorica od. bl. rhetorica (im allg.). – dicendi ratio (als Theorie). – eloquentiae studium (als Studium). – disciplina rhetorica (als Unterrichtszweig). – gerichtliche B., genus dicendi iudiciis aptum; eloquentia forensis: Lehrer der B., rhetor (ῥήτωρ), rein lat. dicendi magister; rhetoricae disciplinae doctor: die B. lehren, dicendi praecepta tradere: sich der B. widmen, ad dicendum se conferre.

    deutsch-lateinisches > Beredsamkeit

  • 6 tum

    tum, adv. demonstr., of time [pronom. demonstr. stems to-, ta-; Gr. to, seen in ita, tam, etc.; cf. quom or cum], then.
    I.
    Absol.
    A.
    Referring to a time previously specified.
    1.
    To a definite past time.
    (α).
    To a period of time in which something was or happened (opp. later periods) = illis temporibus:

    is dictu'st ollis popularibus olim Qui tum vivebant homines,

    Enn. Ann. v. 308 Vahl.:

    quod tum erat res in pecore et locorum possessionibus, i. e. Romuli temporibus,

    Cic. Rep. 2, 9, 16:

    cum illi male dicerent, quod tum fieri licebat, i. e. Periclis temporibus,

    id. de Or. 3, 34, 138:

    erat omnino tum mos ut faciles essent in suum cuique tribuendo,

    id. Brut. 21, 85; cf. id. Tusc. 1, 46, 111:

    vastae tum in his locis solitudines erant,

    Liv. 1, 4, 6; 2, 6, 8; 3, 29, 3; 4, 6, 12; 42, 62, 11;

    44, 9, 4: ut tum erant tempora,

    Nep. Att. 1, 2; 12, 3; Liv. 1, 3, 3; 1, 8, 4; 2, 7, 4; 2, 9, 8; 2, 50, 2; 2, 63, 6;

    39, 6, 7 and 9.—With illis temporibus: nam jam tum illis temporibus fortius... loquebantur quam pugnabant,

    Nep. Thras. 2, 4.—
    (β).
    Referring to a point of time, then, at that time:

    insigneita fere tum milia militum octo Duxit,

    Enn. Ann. v. 336 Vahl.: ut jacui exsurgo;

    ardere censui aedis: ita tum confulgebant,

    Plaut. Am. 5, 1, 15:

    jam duo restabant fata tum,

    id. Bacch. 4, 9, 35; id. Cist. 1, 3, 14: quot eras annos gnatus tum, quom, etc.? Me Septuennis, nam tum dentes mihi cadebant primulum, id. Men. 5, 9, 56; id. Merc. prol. 66; id. Most. 1, 2, 49; id. Am. 2, 1, 56; Ter. And. 1, 1, 82: sic igitur tum se levis ac diffusilis aether... undique flexit. Lucr. 5, 467; 5, 837; 5, 911; 5, 432;

    5, 942: atque huic anno proximus Sulla consule et Pompejo fuit. Tum P. Sulpicii in tribunatu, cottidie contionantis, totum genus dicendi cognovimus,

    Cic. Brut. 89, 306; id. Ac. 2, 22, 69:

    scribit Eudemum Pheras venisse, quae erat urbs in Thessalia tum admodum nobilis,

    id. Div. 1, 25, 53; id. Rep. 2, 37, 63:

    hi tum in Asia rhetorum principes,

    id. Brut. 91, 316; id. Sest. 11, 26; id. Planc. 37, 90; id. Quint. 61, 170; id. Fam. 9, 21, 2:

    hoc tum veritus Caesar Pharum prehendit,

    Caes. B. C. 3, 112:

    eodem anno a Campanis Cumae, quam Graeci tum urbem tenebant, capiuntur,

    Liv. 4, 44, 13; 1, 7, 14; 2, 9, 5;

    2, 37, 7: praetores tum duos Latium habebat,

    id. 8, 3, 9:

    Aemilius, cujus tum fasces erant, dictatorem dixit,

    id. 8, 12, 13; 5, 8, 4; 22, 46, 6;

    1, 7, 12: tum Athenis perpetui archontes esse desierunt,

    Vell. 1, 8, 3:

    tum Cimbri et Teutoni transcendere Rhenum,

    id. 2, 8, 3; Val. Max. 1, 5, 3; Tac. H. 4, 49; 3, 57:

    non timido, non ignavo cessare tum licuit,

    Curt. 3, 11, 5:

    Archiae, qui tum maximum magistratum Thebis obtinebat,

    Nep. Pelop. 3, 2; id. Phoc. 3, 3.—With in eo tempore: eum quem virile secus tum in eo tempore habebat, Asell. ap. Gell. 2, 13, 5.—Repeated by anaphora:

    quae nox omnium temporum conjurationis acerrima fuit. Tum Catilinae dies exeundi, tum ceteris manendi condicio, tum descriptio... constituta est, tum tuus pater, etc.,

    Cic. Sull. 18, 52; cf. Lucr. 5, 1377; 5, 1399.—
    (γ).
    Esp., referring to a former state, implying that it no longer exists:

    quaesivit ex lege illa Cornelia quae tum erat,

    Cic. Clu. 20, 55:

    cum sententias Oppianicus, quae tum erat potestas, palam ferri velle dixisset,

    id. ib. 27, 75:

    Caere, opulento tum oppido,

    Liv. 1, 2, 3; 3, 52, 3:

    praetores aerarii (nam tum a praetoribus tractabatur aerarium), etc.,

    Tac. H. 4, 9.—
    (δ).
    Expressly opposed to present time (hodie, nunc, hoc tempore, etc.; class. and very freq.; but in post-Aug. writers tunc is regularly used): prius non is eras qui eras;

    nunc is factu's qui tum non eras,

    Plaut. Trin. 4, 2, 138:

    tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopia?

    Ter. Ad. 1, 2, 25; id. Hec. 3, 3, 48:

    quae tabula, tum imperio tuo revulsa, nunc a me tamen reportata est,

    Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112:

    tum imperator populi Romani deos patrios reportabat, nunc praetor ejusdem populi eosdem illos deos... auferebat,

    id. ib. 2, 4, 35, § 77; cf. id. ib. 2, 4, 35, § 78; 2, 5, 20, § 51; id. Clu. 31, 86; id. Planc. 9, 22; id. Quint. 22, 71; id. Phil. 14, 8, 21; id. Leg. 2, 22, 57; Caes. B. C. 3, 17; Liv. 5, 3, 5; 6, 15, 11; 10, 9, 6.—
    (ε).
    Opposed to another time specified:

    itaque tum eos exire jussit. Post autem e provincia litteras ad conlegium misit, se, etc.,

    Cic. N. D. 2, 4, 11:

    itaque ut tum carere rege, sic pulso Tarquinio nomen regis audire non poterat,

    id. Rep. 2, 30, 53; id. Mil. 21, 55:

    sicut legatorum antea, ita tum novorum colonorum caede imbutis armis,

    Liv. 4, 31, 7; 39, 22, 10; 9, 36, 1; 2, 52, 7; 4, 2, 10; 4, 57, 11;

    21, 17, 1: et tum sicca, prius celeberrima fontibus, Ide,

    Ov. M. 2, 218; Verg. A. 11, 33; Nep. Arist. 2, 3; id. Ham. 11, 7.—
    (ζ).
    In the historians in applying general statements or truths to the state of affairs spoken of: communi enim fit vitio naturae ut invisis atque incognitis rebus... vehementius exterreamur;

    ut tum accidit,

    Caes. B. C. 2, 4; 3, 68; id. B. G. 7, 3; 2, 6; id. B. C. 1, 80:

    foedera alia aliis legibus, ceterum eodem modo omnia fiunt. Tum ita factum accepimus,

    Liv. 1, 24, 4; 1, 32, 14; 21, 31, 12.—
    (η).
    Denoting coincidence or inner connection with an action before mentioned = a temporal clause (tum = cum hoc fieret), then, on that occasion:

    quis tum non ingemuit?

    Cic. Vatin. 13, 31:

    ne tum quidem hominum venustatem et facetias perspicere potuisti? i. e. cum coronam auream imponebant,

    id. Fl. 31, 76: apud imperitos tum illa dicta sunt;

    nunc agendum est subtilius,

    id. Fin. 4, 27, 74:

    itaque tum Stajenus condemnatus est,

    i. e. in that trial, id. Clu. 36, 101; id. Sen. 7, 22:

    M. Porcius Cato qui, asper ingenio, tum lenem mitemque senatorem egit,

    Liv. 45, 25; Val. Max. 8, 3, 3:

    sed tum supplicia dis... decernuntur,

    Tac. A. 3, 64; 3, 72:

    Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri,

    Ov. M. 14, 474.—

    With the occasion referred to specified in the same clause: Manlius... ex petulanti scurra in discordiis civitatis ad eam columnam tum suffragiis populi pervenerat,

    Cic. Clu. 13, 39:

    emisti tum in naufragio hujus urbis... tum, inquam, emisti ut, etc.,

    id. Prov. Cons. 4, 7.—Repeated by anaphora: et Capitolinis injecit sedibus ignes. Tum statua Nattae, tum simulacra deorum, Romulusque et Remus cum altrice belua vi fulminis icti conciderunt, Cic. Div. 2, 20, 45;

    so repeated seven times,

    id. Rep. 1, 40, 62.—
    (θ).
    Redundant, the time of the action being clear without it (esp. in Cic.):

    atque hoc tum judicio facto... tamen Avitus Oppianicum reum statim non facit,

    Cic. Clu. 20, 56:

    itaque tum ille inopia et necessitate coactus ad Caepasios confugit,

    id. ib. 20, 57; id. Brut. 23, 90; 39, 145; 43, 161; cf. id. Sull. 18, 51, where tum redundant occurs six times successively.—
    2.
    In oblique discourse, referring to the time of the speaker, = nunc in direct discourse:

    quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore?

    if they were not now so, Liv. 3, 62, 1:

    (dixit Sempronius)... nec tum agrum plebi, sed sibi invidiam quaeri,

    id. 4, 44, 9; 4, 57, 4:

    moenia eos tum transcendere non Italiae modo, sed etiam urbis Romanae,

    id. 21, 35, 9; 5, 21, 7 (in this use nunc is also freq.).—
    3.
    Referring to indefinite time.
    (α).
    Then, at such a time of the year, day, etc., at such a season:

    tum denique tauros in gregem redigo (after Lyra rises),

    Varr. R. R. 2, 5, 12; 1, 35 fin.; Col. 11, 2, 87.—
    (β).
    With the force of an indefinite temporal clause, at such a time, in such circumstances, i. e. when such a thing happens as has happened:

    qui (porci) a partu decimo die habentur puri, ab eo appellantur sacres, quod tum ad sacrificium idonei habentur primum,

    Varr. R. R. 2, 4, 16; 2, 7, 13:

    deinde cibum sequitur somnus... quia plurima tum se corpora conturbant (i. e. cum cibum ceperunt),

    Lucr. 4, 957; 3, 599; 4, 892; 4, 919;

    4, 1030: quam regionem cum superavit animus... finem altius se efferendi facit. Tum enim sui similem et levitatem et calorem adeptus... nullam in partem movetur,

    Cic. Tusc. 1, 19, 43; 1, 31, 75; 3, 23, 55; 4, 24, 54; Tac. Dial. 7.—
    (γ).
    With the force of a conditional clause, then, in this instance, if so: immo res omnis relictas habeo prae quod tu velis. Ph. Tum tu igitur, qua causa missus es ad portum, id expedi (i. e. si ita est), Plaut. Stich. 2, 2, 39; id. Most. 5, 1, 55; id. As. 1, 1, 93; 2, 2, 64; 3, 3, 36; id. Aul. 3, 6, 31; id. Capt. 3, 4, 108; 4, 2, 78: non potitus essem;

    fuisset tum illos mi aegre aliquot dies,

    Ter. Phorm. 1, 3, 7; id. Eun. 2, 2, 50; 5, 1, 23; id. Hec. 3, 5, 12:

    ego C. Caesaris laudibus desim, quas, etc.? Tum hercule me confitear non judicium aliquod habuisse,

    Cic. Planc. 39, 93: scribant aliquid Isocrateo more...;

    tum illos existimabo non desperatione formidavisse genus hoc,

    id. Or. 70, 235; id. Font. 21, 49 (17, 39); id. Tusc. 1, 35, 85; id. Fam. 9, 8, 2; Ov. H. 18 (19), 81: vellem tam ferax saeculum haberemus...;

    tum ego te primus hortarer, etc.,

    Plin. Ep. 4, 15, 8.—
    4.
    Referring to future time.
    (α).
    To a definite time before mentioned:

    ut sit satius perdere Quam aut nunc manere tam diu, aut tum persequi,

    i. e. after my future return, Ter. Ad. 2, 2, 27:

    jam nunc mente prospicio quae tum studia hominum, qui concursus futuri sint,

    Cic. Div. in Caecin. 13, 42; id. Verr. 1, 13, 37; 1, 10, 30; id. Prov. Cons. 7, 17; id. Marcell. 9, 30:

    tum meae... Vocis accedet bona pars,

    Hor. C. 4, 2, 45.—
    (β).
    With the force of a conditional clause (cf. 3. b, supra), then, in this instance, if so: specta, tum scies. Plaut. Bacch. 4, 9, 100; cf.:

    quom videbis, tum scies,

    id. ib. 1, 2, 37: tuom incendes genus;

    Tum igitur aquae erit tibi cupido, etc.,

    id. Trin. 3, 2, 50; id. Curc. 2, 3, 17:

    confer sudantes, ructantes, refertos epulis... tum intelleges, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 34, 100; id. Planc. 18, 45; id. Phil. 2, 45, 115:

    agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem qui sciet, etc.,

    Liv. 2, 29, 12; Cic. Phil. 10, 3, 6; id. Or. 23, 78; 71, 235; Liv. 4, 22, 11; 5, 16, 10; 9, 11, 4.—
    B.
    Referring to a time subsequent to a time mentioned, then, thereupon.
    1.
    Simple sequence in time.
    (α).
    Time proper (only of an immediate sequence;

    otherwise deinde, postea, etc., are used): tum cum corde suo divum pater atque hominum rex Effatur, etc.,

    Enn. Ann. 179:

    dico ei quo pactod eam viderim erilem nostram filiam sustollere. Extimuit tum illa,

    Plaut. Cist. 2, 3, 9; id. Bacch. 3, 3, 29; id. As. 4, 1, 58: tum ille egens forte adplicat Primum ad Chrysidis patrem se. Ter. And. 5, 4, 21; id. Eun. 3, 1, 17; Cato, R. R. 48 (49); 135 (136); so id. ib. 112 (113): equos quinto anno... amittere binos (dentes);

    tum renascentes eis sexto anno impleri,

    Varr. R. R. 2, 7, 2 sq.: collo [p. 1909] cari jussit hominem in aureo lecto, abacosque complures ornavit... Tum ad mensam eximia forma pueros jussit consistere, eosque, etc., Cic. Tusc. 5, 21, 61:

    dixerat hoc ille, cum puer nuntiavit venire ad eum Laelium... Tum Scipio e cubiculo est egressus, etc.,

    id. Rep. 1, 12, 18; id. Div. 2, 66, 135; id. Clu. 14, 40; id. Cat. 3, 5, 10; id. Ac. 2, 5, 13; id. Div. 1, 35, 77:

    hostes suos ab oppugnatione reduxerunt. Tum suo more conclamaverunt ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 26; cf. id. ib. 7, 64; 5, 43 fin.;

    5, 48: adsurgentem ibi regem cuspide ad terram adfixit. Tum spolia caputque abscisum spiculo gerens... hostes fudit,

    Liv. 4, 19, 5; 5, 21, 1; 1, 26, 9; 1, 18, 10; 1, 20, 1; 1, 22, 6; 1, 28, 4; 1, 28, 9; 2, 24, 4;

    3, 8, 11, etc.: tum Caesar cum exercitu Thessaliam petit,

    Vell. 2, 52, 1; Val. Max. 5, 1, 3; Curt. 4, 3, 7; Tac. A. 3, 28; 11, 35; id. H. 4, 84; Ov. M. 2, 122; 4, 80; 7, 121; 10, 481; 14, 386; Flor. 1, 13, 12; Gell. 1, 19, 5; 1, 23, 5.—
    (β).
    In partic., foll. by an abl. absol.:

    tum, prope jam perculsis aliis tribunis, A. Verginius Caesoni capitis diem dicit,

    Liv. 3, 11, 9; 8, 32, 1; 10, 29, 12:

    tum omni spe perdita, Meherdates dolo ejus vincitur, traditurque victori,

    Tac. A. 12, 15; 12, 16:

    tum, ferro extracto, confestim exanimatus est,

    Nep. Epam. 9, 4.—
    (γ).
    Implying a connection between two events, hence, under these circumstances, accordingly, thereupon:

    at pater omnipotens ira tum percitus acri... Phaethonta... Deturbavit in terram,

    Lucr. 5, 399:

    madefactum iri Graeciam sanguine... tum neque te ipsum non esse commotum, Marcumque Varronem et M. Catonem... vehementer esse perterritos,

    Cic. Div. 1, 32, 68; cf. id. ib. 1, 34, 76; Caes. B. G. 4, 25; cf. id. ib. 5, 49; 5, 51;

    7, 59: quippe quibus nec domi spes prolis, nec cum finitimis conubia essent. Tum ex consilio patrum Romulus legatos circa vicinas gentes misit,

    Liv. 1, 9, 2; 3, 26, 1; 3, 31, 7; 4, 45, 7.—
    2.
    Enumeration of a series of events; the co-ordinate clauses introduced by tum... tum, or primum (primo)... deinde... tum, etc.
    (α).
    Succession of time proper:

    ducem Hannibali unum e concilio datum (a Jove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.,

    Cic. Div. 1, 24, 49; 1, 27, 57; 2, 28, 58 sq.:

    primo... deinde... tum... tum,

    id. Fin. 1, 16, 50; 5, 23, 65; id. Tusc. 5, 2, 5:

    primum... deinde... tum... postremo,

    id. N. D. 2, 1, 3; 3, 3, 6: primum colonos inde Romanos expulit: inde in Latinam viam transgressus, etc., inde Lavinium recepit; tum deinceps Corbionem, Vitelliam;

    postremum, etc.,

    Liv. 2, 39, 4:

    primi consules sub jugum missi, tum ut quisque gradu proximus erat, tum deinceps singulae legiones,

    id. 9, 6, 1:

    primo... deinde... tum... tum,

    id. 21, 22, 8; id. praef. 9; 3, 28, 8: 5, 39, 7;

    23, 23, 6: deinde... deinde... Tum... post quas, etc.,

    Curt. 3, 3, 24: primum... deinde... deinde... tum... postea, Masur. Gabin. ap. Gell. 5, 13, 5; Gai. Inst. 4, 60.—
    (β).
    So in partic.: tum (also hic, et;

    not deinde or postea), to denote the succession of speakers in dialogue: immo duas dabo, inquit adulescens... Tum senex ille: Si vis, inquit, quattuor sane dato,

    Plaut. Stich. 4, 1, 46 dub.:

    tum Piso... inquit, etc. Tum Quintus... inquit, etc. Hic ego... inquam, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Piso... inquit, etc. Et ille ridens... inquit, etc. Tum Piso exorsus est, etc.,

    Cic. Fin. 5, 1, 2 sqq.:

    tum Atticus... inquit, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Brutus, etc. Tum ille, etc. Tum Atticus, etc. Tum Pomponius... inquit, etc.,

    id. Brut. 3, 11 sqq., and through the whole treatise; cf. id. Ac. 1, 2, 4; 1, 3, 9; 1, 4, 13; 1, 12, 43 and 44; 2, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 15 sqq.; id. Rep. 1, 13, 19 sqq.; Liv. 7, 10, 2 sqq.; 23, 12, 8; Tac. Dial. 3; 15; 25; 42; Gell. 3, 1, 11 sqq.; 18, 1, 9 sqq.; Ov. M. 14, 594.—
    (γ).
    Transf., of sequence or succession of thought, passing into mere co-ordination (v. C. 2. b, g), then... again... furthermore:

    qui mi in cursu obstiterit, faxo vitae is obstiterit suae. Prius edico ne quis, etc. Tum pistores scrofipasci qui, etc. Tum piscatores.... Tum lanii autem qui, etc.,

    Plaut. Capt. 4, 2, 28; 4, 2, 34; 4, 2, 39: (res familiaris) primum bene parta sit, tum quam plurimis se utilem praebeat, deinde augeatur ratione, diligentia, etc., Cic. Off. 1, 26, 92; id. Ac. 2, 47, 146; id. Tusc. 1, 28, 68 sq.; 5, 40, 117; id. Ac. 2, 10, 30; id. de Or. 1, 42, 190; id. Cat. 4, 3, 5; id. Agr. 1, 2, 5; id. Clu. 2, 6; Liv. 3, 26, 11.—
    C.
    Hence, as co-ordinating conjunction, introducing an additional assertion, or thought.
    1.
    Alone, = praeterea, and then, besides, also, moreover, on the other hand (freq. in ante-class. style and in Cic.;

    rare in Livy and post-Aug. prose): argenti aurique advexit multum, lanam purpuramque multam... tum Babylonica peristromata, etc.,

    Plaut. Stich. 2, 3, 54; id. Rud. 2, 4, 10; id. Bacch. 4, 3, 71; 4, 8, 17; id. Ps. 3, 2, 78; id. Aul. 1, 2, 6; 1, 3, 16; id. Men. 5, 5, 41; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 1, 3, 15; 4, 2, 3; Ter. And. 1, 5, 27; 1, 2, 21; 2, 3, 7; id. Eun. prol. 4; 5, 6, 15; id. Heaut. 2, 1, 16; Lucr. 4, 680; cf. id. 1, 494; 4, 1152:

    magnum ingenium L. Luculli, magnumque optimarum artium studium, tum omnis ab eo percepta doctrina... caruit omnino rebus urbanis,

    Cic. Ac. 2, 1, 1; 2, 14, 43; id. Div. 1, 24, 50; 1, 42, 94; id. de Or. 1, 46, 201; id. Off. 1, 6, 19; id. Fin. 1, 6, 21; 2, 16, 53; id. Leg. 1, 5, 17; 1, 9, 26; id. Rab. Post. 14, 40; id. Phil. 13, 12, 26:

    altera ex parte Bellovaci instabant, alteram Camulogenus tenebat: tum legiones a praesidio interclusas maximum flumen distinebat,

    Caes. B. G. 7, 59; id. B. C. 3, 49: naves convenerunt duae Punicae quinqueremes;

    duae ab Heraclea triremes... tum quinque Rhodiae quadriremes,

    Liv. 42, 56, 6; 1, 40, 4; Sen. Vit. Beat. 3, 4; Just. 5, 10, 3.—Sometimes connecting two terms of the same clause, with the force of cum... tum (v. infra, 3. d.):

    quot me censes homines jam deverberasse, hospites tum civis?

    Ter. Phorm. 2, 2, 14:

    faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur,

    Cic. Phil. 3, 3, 7; Liv. 28, 43, 1 (in co-ordination often with etiam, autem, and sometimes with praeterea and porro; v. III. infra).—
    2.
    Tum as correlative of a preceding tum.
    (α).
    With an added assertion or thought: ita est haec hominum natio: voluptarii atque potatores, Tum sycophantae... plurimi In urbe habitant;

    tum meretrices mulieres Nusquam perhibentur blandiores gentium,

    Plaut. Men. 2, 1, 35; id. Ep. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 100; 3, 1, 102.—
    (β).
    Tum... tum = nunc... nunc (modo... modo), sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another (freq. in Cic., not in Caes., rare in Liv., and very rare in postAug. writers):

    tum huc, tum illuc inretitos impedit piscis,

    Plaut. Truc. 1, 1, 17:

    tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur,

    Cic. Ac. 2, 43, 134:

    mihi... tum hoc tum illud probabilius videtur,

    id. Off. 3, 7, 33; so id. Am. 4, 13; id. Sen. 13, 45; id. Top. 7, 31; id. N. D. 2, 19, 49:

    (alvus) tum restringitur, tum relaxatur,

    id. ib. 2, 54, 136; id. Rep. 3, 13 (14), 23; id. Leg. 2, 7, 16; id. Or. 63, 212; id. Sen. 3, 7; id. Inv. 1, 37, 66:

    dictator tum appellare tum adhortari milites,

    Liv. 8, 39, 4; Suet. Ner. 1; Gell. 1, 11, 15.—Tum may be repeated several times:

    plerique propter voluptatem tum in morbos graves, tum in damna, tum in dedecora incurrunt,

    Cic. Fin. 1, 14, 47; 3, 7, 26;

    so three times,

    id. N. D. 1, 12, 29; 1, 14, 37; 1, 15, 39; id. Inv. 1, 52, 98; id. Or. 3, 45, 177; id. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 2, 17, 43; id. Top. 25, 96;

    four times,

    id. N. D. 1, 43, 120; 2, 20, 52; 2, 39, 101; id. Verr. 2, 4, 34, § 75;

    five times,

    id. N. D. 2, 5, 14; id. Inv. 1, 13, 17; 1, 41, 76; id. Verr. 2, 5, 36, § 94;

    six times,

    id. ib. 1, 53, 120;

    seven times,

    Quint. 9, 4, 133;

    nine times,

    Cic. N. D. 2, 50, 51.—And in chronological order (to be distinguished from the instances B. 2. a and g):

    Atheniensium (rem publicam constituerunt) tum Theseus, tum Draco, tum Solo, tum Clisthenes, tum multi alii,

    at different times, successively, Cic. Rep. 2, 1, 2.—
    (γ).
    Preceded or followed by other co-ordinate words (alias, modo, aliquando, aut... aut, nunc... nunc):

    ex quo intellegitur qualis ille sit quem tum moderatum, alias modestum, tum temperantem, alias constantem continentemque dicimus,

    Cic. Tusc. 4, 16, 36:

    tum... tum... aliquando,

    id. Div. 2, 2, 6:

    tum... tum... aut... aut,

    id. Or. 61, 204:

    modo... tum autem,

    id. N. D. 2, 40, 142:

    nunc... nunc... tum... tum,

    Flor. 1, 17, 5.—
    (δ).
    Tum... tum = et... et, both... and, not only... but also, partly... partly, without regard to time, the second term being frequently strengthened by etiam (mostly post-Aug.):

    Milo Compsam oppugnans, ictusque lapide tum Clodio, tum patriae, quam armis petebat, poenas dedit,

    Vell. 2, 68, 3:

    Muciam et Fulviam, tum a patre, tum a viro utramque inclitam,

    Val. Max. 9, 1, 8:

    Caesar Pompejo tum proprias, tum etiam filiae lacrimas reddidit,

    id. 5, 1, 10; Quint. 7, 3, 18; Sen. Q. N. 4, 2, 28; id. Clem. 1, 19, 2; Front. Aquaed. 1; Tac. A. 12, 33; Suet. Tit. 3; Nep. praef. 8;

    and with etiam,

    Val. Max. 2, 2, 8; 5, 9, 1; 7, 6 prooem.; Nep. Them. 2, 3.—
    3.
    As correlative with a preceding cum, introducing particular after a universal or a stronger or more important assertion after a weaker or less important.
    a.
    Connecting complete sentences with different predicates, cum... tum = as... so, while... (tum being not translated; ante-class. cum always with indic.; class. with subj. or indic.):

    quom antehac te amavi, et mihi amicam esse crevi... tum id mihi hodie aperuisti,

    Plaut. Cist. 1, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6:

    quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere,

    Ter. And. 1, 1, 69; id. Phorm. 1, 4, 10:

    quae cum res tota ficta sit pueriliter, tum ne efficit quidem quod vult,

    Cic. Fin. 1, 6, 19; id. Tusc. 5, 39, 13; id. Fam. 13, 16, 1; and so with subj., id. N. D. 1, 1, 1; id. Off. 3, 2, 5; id. Lael. 7, 23; id. Brut. 39, 145; 11, 250:

    cum omnium rerum simulatio est vitiosa, tum amicitiae repugnat maxime,

    id. Lael. 25, 91; id. Div. 2, 27, 58; and so with indic., id. Planc. 33, 80; id. Tull. 4, 8; id. Div. in Caecil. 20, 65; id. Sest. 1, 2; id. Fam. 16, 4, 4:

    haec cum merito ejus fieri intellegebat, tum magni interesse arbitrabatur, etc.,

    Caes. B. G. 5, 4; 3, 16; id. B. C. 1, 58; Liv. 3, 34, 1; 4, 53, 4.—
    b.
    Clauses with the same predicate, which is placed after the first clause (always with indic.):

    nam mihi, cum multa eximie divineque videntur Athenae tuae peperisse, tum nihil melius illis mysteriis quibus, etc.,

    Cic. Leg. 2, 14, 36; id. Tusc. 4, 18, 42; id. Phil. 2, 5, 12; Liv. 4, 46, 10; 6, 38, 10.—
    c.
    Clauses with a common predicate placed before both co-ordinate terms, cum... tum = not only, but also; as... so especially:

    visa est Arcesilae cum vera sententia, tum honesta et digna sapiente,

    Cic. Ac. 2, 24, 77; id. Fin. 1, 16, 51; 2, 35, 119; 3, 1, 3:

    movit patres conscriptos cum causa tum auctor,

    Liv. 9, 10, 1; 4, 57, 2; Suet. Ner. 46 init.
    d.
    With a common predicate after both co-ordinate terms:

    quom virum tum uxorem, di vos perdant,

    Plaut. Men. 4, 2, 103:

    luxuria cum omni aetati turpis tum senectuti foedissima est,

    Cic. Off. 1, 34, 123; id. Clu. 59, 161; id. Verr. 2, 1, 34, § 86; id. N. D. 1, 21, 57; id. Deiot. 9, 26; id. Clu. 16, 46:

    concitatos animos flecti quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse,

    Liv. 2, 23, 15; 6, 9, 8; 1, 57, 1; 10, 26, 13; Tac. Dial. 5.—With tum several times repeated:

    quem pater moriens cum tutoribus et propinquis, tum legibus, tum aequitati magistratuum, tum judiciis vestris commendatum putavit,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 151; cf. esp. id. Planc. 40, 95. —
    e.
    Tum, in this construction, is freq. strengthened,
    (α).
    By vero:

    cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.,

    in particular, Cic. Clu. 58, 159; id. Mur. 27, 55; id. Phil. 3, 5, 12; 7, 3, 9; cf. id. Or. 1, 23, 106; 3, 16, 60; Liv. 34, 39, 9; Quint. 12, 1, 25.—
    (β).
    By maxime, above all, most of all, especially, chiefly:

    cum omnibus in rebus temeritas in adsentando turpis est, tum in eo loco maxime in quo ju dicandum est quantum, etc.,

    Cic. Div. 1, 4, 7; id. Tusc. 4, 1, 1; 5, 12, 36; id. Rosc. Am. 25, 69:

    cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc.,

    Caes. B. G. 7, 56; Sall. J. 43, 5; Liv. 1, 8, 2; Suet. Claud. 30; Quint. 6, 1, 29.—
    (γ).
    By praecipue, especially, chiefly, above all:

    cum omnium sociorum provinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum praecipue Siciliae,

    Cic. Verr. 2, 2, 1, § 2; id. Fam. 13, 11, 3:

    fortuna quae plurimum potest cum in reliquis rebus, tum praecipue in bello,

    Caes. B. C. 3, 68; Liv. 22, 43, 11; 1, 40, 3; Quint. 1, 1, 29; 1, 10, 13; 5, 10, 106; Plin. Ep. 4, 3, 2.—
    (δ).
    By inprimis, chiefly, principally:

    cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.,

    Cic. Fin. 1, 6, 18; id. Fam. 12, 22, 3.—
    (ε).
    By cumprimis, chiefly, principally: quapropter bene cum superis de rebus habenda Nobis est ratio... tum cumprimis Unde anima atque animi constet [p. 1910] natura videndum, Lucr. 1, 131.—
    (ζ).
    By certe, especially, at least, assuredly:

    at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis,

    Cic. Fin. 4, 5, 13; id. Fam. 7, 4; cf. Quint. 2, 1, 10.—
    (η).
    By nimirum, assuredly, undoubtedly:

    cum plurimas... commoditates amicitia contineat, tum illa nimirum praestat omnibus quod, etc.,

    Cic. Am. 7, 23. —
    (θ).
    By etiam, besides, as well:

    cum omnes omnibus ex terris homines improbos audacesque collegerat, tum etiam multos fortes viros et bonos... tenebat,

    Cic. Cael. 6, 14; id. Ac. 2, 10, 31; id. Tusc. 1, 1, 2:

    quos tu cum memoriter, tum etiam erga nos amice et benevole collegisti,

    id. Fin. 1, 10, 34; id. Verr. 2, 3, 23, § 56:

    cum sua virtute, tum etiam alienis vitiis,

    id. Leg. 23, 67; id. Fin. 2, 12, 38; id. N. D. 2, 37, 95; id. de Or. 3, 60, 225; Liv. 1, 21, 2; 7, 23, 6; 7, 32, 10; Val. Max. 7, 2, 3; 3, 2, 10; 9, 6, 3; Quint. 9, 1, 20; 9, 4, 143.—
    (ι).
    By quoque, also, besides, as well:

    cum potestas major, tum vir quoque potestati par hostes trans Anienem submovere,

    Liv. 4, 17, 11; 1, 22, 2; cf. Quint. 12, 10, 72.—
    (κ).
    By et, also, besides, too:

    cujus mortem cum luctus civitatis, tum et dictaturae undecim insignem fecere,

    Just. 19, 1, 7.—
    (λ).
    By praeterea, moreover, besides:

    dicimus C. Verrem cum multa libidinose fecerit, tum praeterea quadringentiens sestertium ex Sicilia abstulisse,

    Cic. Verr. 1, 18, 56.
    II.
    Tum as correlative of dependent clauses (freq. in ante - class. writings and Cic., rare in post-Aug. writings).
    A.
    With temporal clauses, introduced by cum, = at the time when, at a time when.
    1.
    Referring to definite past time.
    a.
    Tum as antecedent of cum:

    jam tum cum primum jussit me ad se arcessier, Roget quis, Quid tibi cum illa?

    Ter. Eun. 3, 3, 4; id. Heaut. 2, 3, 21:

    qui (Hercules) tum dolore frangebatur cum immortalitatem ipsa morte quaerebat,

    Cic. Tusc. 2, 8, 20:

    bene apud majores nostros senatus tum cum florebat imperium decrevit ut, etc.,

    id. Div. 1, 41, 91; id. Phil. 2, 44, 114; id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 2, 66, § 160; id. Clu. 33, 89; id. Verr. 1, 2, 5; id. Brut. 2, 7; 23, 89; id. Off. 3, 27, 100; id. Agr. 2, 24, 64; id. Phil. 2, 39, 100; 3, 4, 11:

    tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret,

    Liv. 45, 3, 7:

    tum cum Vipereos sparsi... dentes,

    Ov. M. 4, 572; id. H. 3, 23; Val. Max. 6, 1, 12.—After pluperf.:

    nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant scimus Romae solutione impedita fidem concidisse,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 19; Val. Max. 3, 6, 1; 2, 8, 15 fin. —Tum inserted in the temporal clause:

    cum Davo egomet vidi jurgantem ancillam... quom ibi me adesse neuter tum praesenserat,

    Ter. And. 5, 1, 20.—
    b.
    Tum, introducing the apodosis of the temporal clause (generally not transl. in Engl.).
    (α).
    Of coincident events, cum... tum = while: quom genui tum morituros scivi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. Rel. v. 361 Vahl.); Ter. Phorm. 3, 2, 18:

    cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

    Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Agr. 2, 11, 26; id. Cael. 26, 63; id. Phil. 3, 5, 13:

    cum pavida mulier nullam opem videret, tum Tarquinius fateri amorem, orare, etc.,

    Liv. 1, 58, 3; 5, 11, 4. —
    (β).
    Tum = deinde, usu. after a pluperf.:

    id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit,

    Cic. Div. 1, 33, 72; id. Brut. 92, 319; id. Ac. 2, 3, 9; 2, 3, 15; id. Fin. 1, 8, 26; id. Tusc. 4, 20, 45; id. Div. 1, 25, 53; 2, 2, 7; id. Rep. 2, 25, 47; Liv. 21, 11, 8; cf. id. 1, 26, 7; 23, 22, 4.—Inserted in the apodosis:

    cum jam humanae opes egestae a Veis essent, amoliri tum deum dona,

    Liv. 5, 22, 3.—
    2.
    Referring to definite present time:

    quem esse negas, eundem esse dicis. Cum enim miserum esse dicis, tum eum qui non sit, dicis esse,

    Cic. Tusc. 1, 6, 12.—
    3.
    Referring to indefinite time.
    a.
    As antecedent of the clause, = at the time when, at a time when, whenever: hominum inmortalis est infamia;

    etiam tum vivit quom esse credas mortuam,

    Plaut. Pers. 3, 1, 28; id. As. 1, 3, 55; id. Merc. 3, 2, 7; Cato, R. R. 31:

    nec sibi enim quisquam tum se vitamque requirit Cum pariter mens et corpus sopita quiescunt,

    Lucr. 3, 919; 4, 444; 4, 455;

    4, 1166: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adjungitur,

    Cic. Div. 2, 25, 54; id. Fin. 2, 32, 104; id. N. D. 2, 3, 9: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, Ov. H. 5, 109; Cic. Ac. 1, 12, 44; 2, 27, 88; id. Fin. 4, 8, 20; id. Tusc. 3, 9, 20; 5, 26, 73; id. N. D. 1, 4, 9; id. Off. 1, 27, 93.—Tum maxime... cum plurimum = eo magis quo magis:

    eam (partem animi) tum maxime vigere cum plurimum absit a corpore,

    Cic. Div. 1, 32, 70; so, cum maxime... tum maxime; v. b. a foll.—
    b.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    As coincident:

    quom amamus, tum perimus,

    Plaut. Truc. 1, 2, 94:

    ulmus, cum folia cadunt, tum iterum tempestiva est,

    Cato, R. R. 17; so id. ib. 155 (156):

    cum ea quae quasi involuta fuerunt, aperti sunt, tum inventa dicuntur,

    Cic. Ac. 2, 8, 26; id. Fin. 5, 10, 29; 1, 17, 57; id. N. D. 2, 52, 129; 1, 19, 49; id. Imp. Pomp. 6, 15.—Cum maxime... tum maxime = quo magis eo magis:

    nam quom pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume,

    Plaut. Am. 1, 1, 45:

    quamobrem omnes, cum secundae res sunt maxume, tum maxume Meditari secum oportet, etc.,

    Cic. Tusc. 3, 14, 30 poet. —
    (β).
    As subsequent:

    ad legionem quom itum, adminiculum eis danunt tum jam aliquem cognatum suum,

    Plaut. Most. 1, 2, 47:

    eo cum accessit ratio argumentique conclusio... tum et perceptio eorum omnium apparet,

    Cic. Ac. 2, 10, 30; 2, 41, 128; id. Fin. 5, 9, 24; 1, 20, 69; 5, 15, 41; id. Tusc. 1, 4, 8; 1, 24, 58; 3, 2, 3; id. N. D. 2, 48, 123; id. Div. 2, 19, 44.—
    4.
    Referring to future time.
    (α).
    Tum as antecedent of cum:

    quom mi haec dicentur dicta, tum tu, furcifer, quasi mus in medio pariete vorsabere,

    Plaut. Cas. 1, 51; id. Bacch. 3, 4, 20:

    non committam ut tum haec res judicetur cum haec frequentia Roma discesserit,

    Cic. Verr. 1, 18, 54; id. Agr. 2, 17, 44; 2, 25, 67; id. Fin. 4, 22, 62; id. Tusc. 1, 20, 46; Liv. 23, 13, 4; 41, 10, 7; Ov. M. 2, 651; id. H. 15, 293; Nep. Them. 6, 5.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    quom videbis, tum scies,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 37; 4, 6, 30:

    de quo cum perpauca dixero, tum ad jus civile veniam,

    Cic. Leg. 1, 12, 34; id. Clu. 2, 6; 4, 9; Liv. 3, 56, 10.—
    B.
    With temporal clause, introduced by ubi.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    vitem novellam resecare tum erit tempus ubi valebit,

    Cato, R. R. 33:

    tum tu igitur demum id adulescenti aurum dabis, ubi erit locata virgo in matrimonium?

    Plaut. Trin. 3, 3, 52.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Referring to definite past time (tum always = deinde):

    ubi eorum dolorem majorem quam ceterorum cognovi, tum meum animum in illos, tum mei consilii causam proposui, tum eos hortatus sum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140; Sall. J. 94, 3:

    ubi illuxit, et Romanis Punica et Gallica arma cognita, tum dubitationem exemere,

    Liv. 25, 10, 5; 1, 9, 10; 4, 57, 3; 9, 43, 16; 21, 25, 12; 23, 11, 4.—
    (β).
    Referring to indefinite time:

    post ubi tempust promissa jam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt,

    Ter. And. 4, 1, 8: Cato, R. R. 3 init.; 17:

    ubi jam morbi se flexit causa... Tum quasi vaccillans primum consurgit,

    Lucr. 3, 503; 6, 129; 6, 526.—
    (γ).
    Referring to future time:

    otium ubi erit, tum tibi operam ludo et deliciae dabo,

    Plaut. Rud. 2, 4, 13; id. Stich. 4, 2, 14:

    ubi tu voles, Ubi tempus erit, sat habet si tum recipitur,

    Ter. Eun. 3, 2, 32; Plaut. Truc. 4, 4, 18; id. Bacch. 4, 3, 72; id. Pers. 4, 7, 19; id. Cas. 3, 2, 27:

    ut ubi id interrogando argumentis firmavero, tum testes ad crimen accommodem,

    Cic. Verr. 1, 18, 55:

    ubi haerere jam aciem videris, tum terrorem equestrem infer,

    Liv. 6, 12, 10; 22, 55, 8.—
    C.
    With a temporal clause introduced by postquam.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    Flaminius qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc.,

    Liv. 22, 3, 7; Val. Max. 3, 8, 1 (v. infra, III. A. 2. a. b).—
    2.
    Tum introducing the apodosis (always = deinde).
    (α).
    Referring to definite past time:

    posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 38, § 100; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40 (al. tunc):

    postquam satis virium collectum videbat, tum ex suis unum sciscitatum Romam ad patrem misit,

    Liv. 1, 54, 5; 3, 66, 5; 6, 13, 4; 22, 48, 4; 25, 10, 6; Gell. 5, 3, 6.—
    (β).
    Referring to indefinite time: postquam vero commoditas quaedam... dicendi copiam consecuta est, tum ingenio freta malitia pervertere urbes adsuevit, Cic. Inv. 1, 2, 3.—
    D.
    With a temporal clause introduced by ut.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    tum vero ingentem gemitum dat Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici... conspexit,

    Verg. A. 1, 485; cf. id. ib. 12, 218.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Of definite past time:

    nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi, puto, prae timore hic excidisse Cistellam,

    Plaut. Cist. 4, 2, 46:

    sed ut intellectum est quantam vim haberet accurata... oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt,

    Cic. Brut. 8, 30; id. Phil. 9, 4, 9; Liv. 24, 44, 10; id. 21, 54, 9; 23, 34, 6.—
    (β).
    Referring to future time:

    neque ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

    Cic. de Or. 2, 34, 146:

    traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum, si eam Romanus rite emisisset, victoriam de Vejentibus dari (= si quando),

    Liv. 5, 15, 11 Weissenb. ad loc.—
    E.
    With a temporal clause introduced by quando.
    1.
    Tum as antecedent of the clause.
    (α).
    Of definite past time:

    auctoritatem senatus exstare sentio, tum, quando Alexandro mortuo, legatos Tyrum misimus,

    Cic. Agr. 2, 16, 41.—
    (β).
    Of future time:

    at scire tum memento quando id quod voles habebis,

    Plaut. Capt. 2, 1, 41; id. Mil. 3, 1, 213; id. Most. 3, 1, 136; id. Men. 5, 7, 57:

    utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent,

    Cic. Off. 2, 21, 75.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Of indefinite time (quando = whenever):

    quando esurio tum crepant (intestina),

    Plaut. Men. 5, 5, 27; id. Truc. 1, 1, 15; id. Ps. 4, 7, 85:

    quando mulier dotem marito dabat, tum quae ex suis bonis retinebat reciperare dicebatur,

    Gell. 17, 6, 6; 7 (6), 14, 4.—
    (β).
    Of future time:

    at tu, quando habebis, tum dato,

    Plaut. Men. 3, 3, 23:

    quando ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit, tum signis omnibus ad principium revocatis, expletum annum habeto,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    quando mihi usus venerit, tum quaeram ex te atque discam,

    Gell. 6 (7), 17, 4.—
    F.
    In the apodosis after simul ac:

    an simul ac nubes successere, ipse in eas tum Descendit (Juppiter), prope ut hinc teli determinet ictus?

    Lucr. 6, 402.—
    G.
    With a temporal clause introduced by dum.
    1.
    Tum as antecedent:

    sanctius visum est nomen Augusti, ut scilicet jam tum dum colit terras, ipso numine ac titulo consecretur,

    Flor. 2, 33, 66 (4, 12, 66).—
    2.
    Tum introducing the apodosis:

    dum habeat, tum amet,

    Plaut. Truc. 2, 1, 23:

    dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit,

    Verg. A. 9, 540.—
    H.
    As antecedent of quamdiu:

    qui cum tibi amicus non modo tum fuerit quamdiu tecum in provincia fuerit, verum etiam nunc sit cum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 24, § 58.—
    K.
    Denoting a logical consequence after quando and cum:

    quando ergo erga te benignus fui... tum te mihi benigne itidem addecet... referre gratiam,

    Plaut. Rud. 5, 3, 35:

    cum magnus numerus deesset, tum iste homo nefarius in eorum locum... substituere coepit cives Romanos,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72.—
    L.
    After relative clauses denoting time: qua tempestate Paris Helenam innuptis junxit nuptiis, Ego tum gravida expletis jam fere ad pariendum mensibus, Poet. ap. Cic. de Or. 3, 58, 219 (Trag. Rel. p. 246 Rib.).—
    M.
    With conditional clauses.
    1.
    With a conditional clause introduced by si, sin, ni (not nisi).
    (α).
    Tum as antecedent of clause:

    tum pol ego interii, homo si ille abiit,

    Plaut. Ps. 4, 1, 6; id. Men. 2, 2, 71; Ter. Heaut. 4, 3, 40:

    si tenuis causa est, tum etiam argumentandi tenue filum,

    Cic. Or. 36, 124; id. Rep. 1, 40, 62; 2, 9, 15; id. Fin. 1, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 13; id. Verr. 2, 3, 47, § 112:

    tum vero ego nequiquam Capitolium servaverim si civem in servitutem duci videam,

    Liv. 6, 14, 4; 3, 9, 11; 6, 14, 4; 7, 34, 14; Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14; Gell. 2, 12, 1 sq.; 4, 13, 1; 14, 2, 21.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    si triduum hoc hic erimus, tum arbores in te cadent,

    Plaut. Men. 2, 3, 30; id. Rud. 5, 2, 59; 3, 4, 49; id. As. 1, 3, 89; id. Rud. 1, 3, 13; id. Ps. 4, 1, 1; 4, 1, 48 (39); Ter. Eun. 2, 3, 64; 3, 1, 17; id. Phorm. 1, 3, 19; Cato, R. R. 26; cf. id. ib. 27:

    quod si, ut spero, cepero, tum vero litteras publice mittam,

    Cic. Fam. 2, 10, 3; id. Div. 1, 44, 100; cf. id. Ac. 2, 10, 32; id. Fin. 2, 4, 79; id. N. D. 3, 36, 87; id. Rep. 1, 43, 66: id. [p. 1911] Rosc. Am. 49, 142:

    si dimicandum erit, tum tu in novissimos te recipito,

    Liv. 7, 40, 13; 8, 10, 12; Hor. S. 1, 2, 97; Ov. M. 7, 32.—

    Esp., denoting the consequences of perjury in ancient formulas of oaths: si ego injuste illos homines dedier mihi exposco, tum patriae compotem me numquam siris esse,

    Liv. 1, 32, 7; 1, 24, 8; 22, 53, 11; hence, quid si falles? Me. Tum Mercurius Sosiae iratus siet, Plaut. Am. 1, 1, 239; 3, 2, 52; id. Aul. 4, 10, 50; cf. also Liv. 3, 64, 10.—
    2.
    With a condition contrary to fact.
    (α).
    Tum, antecedent of clause:

    tum esset ostentum, si anguem vectis circumplicavisset,

    Cic. Div. 2, 28, 62; id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

    tum id audirem si tibi soli viveres,

    id. Marcell. 8, 25; id. Fin. 4, 13, 33; id. Div. 2, 35, 73.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    si quidem me amaret, tum istuc prodesset,

    Ter. Eun. 3, 1, 56:

    quodsi omnia nobis quae ad victum pertinent. suppeditarentur, tum optimo quisque ingenio, totum se in cognitione et scientia collocaret,

    Cic. Off. 1, 44, 158. —
    N.
    After an abl. absol.
    1.
    With perfect participles (= postquam or cum... tum), mostly with denique, vero, demum.
    (α).
    Referring to definite past time:

    ut morte ejus nuntiata tum denique bellum confectum arbitraretur,

    Cic. Mur. 16, 34:

    sed confecto proelio tum vero cerneres quanta vis animi fuisset in exercitu Catilinae,

    Sall. C. 61, 1:

    ita rebus divinis peractis tum de bello deque republica dictator rettulit,

    Liv. 22, 11, 1; 2, 29, 1; 2, 29, 3; 3, 56, 1; 5, 50, 8; Plin. 11, 20, 22, § 68.—
    (β).
    Referring to indefinite time:

    hisce omnibus rebus consideratis, tum denique id quod primum est dicendum, postremum soleo cogitare, quo utar exordio,

    Cic. Or. 2, 77, 315.—
    (γ).
    Referring to future time (the abl. absol. = a fut. perf.):

    ita prope XL. diebus interpositis tum denique se responsuros esse arbitrantur,

    Cic. Verr. 1, 10, 31; 1, 18, 54; id. Fin. 4, 13, 32; id. Scaur. Fragm. 10, 22.—
    2.
    With pres. participles (post-class.):

    tacentibus cunctis, tum ipse (dixit), etc.,

    Just. 12, 15, 6.
    III.
    Particular connections.
    A.
    With other particles of time.
    1.
    Jam tum, already at that time, i. e. earlier than might be anticipated:

    jam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri,

    Ter. Eun. 3, 3, 8; cf. id. ib. 4, 4, 58; id. Phorm. 5, 8, 34:

    quippe etenim jam tum divom mortalia saecla Egregias animo facies vigilante videbant,

    Lucr. 5, 1169; 5, 1037:

    ut mihi jam tum divinasse ille (Romulus) videatur hanc urbem sedem aliquando summo esse imperio praebituram,

    Cic. Rep. 2, 5, 10; 2, 7, 12; id. Div. 2, 57, 118; id. Tusc. 4, 2, 4:

    jam tum in Palatio monte Lupercal hoc fuisse ludicrum ferunt,

    Liv. 1, 5, 1; 1, 7, 16; 1, 41, 7; 10, 21, 14;

    24, 49, 1: ut jam tum qualis futurus esset ostenderet,

    Suet. Dom. 1; Curt. 4, 6, 29.—
    2.
    Tum demum and tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, i. e. later than might be expected, implying delayed action.
    a.
    Tum demum.
    (α).
    In gen.:

    adversisque in rebus noscere qui sit. Nam verae voces tum demum pectore ab imo Eiciuntur,

    Lucr. 3, 58:

    tum demum Liscus, oratione Caesaris adductus, quod antea tacuerat proponit,

    Caes. B. G. 1, 17; 5, 33; Sall. J. 46, 1:

    nec ante in campum degressi sunt quam, etc. Tum demum castra Etruscorum pro moenibus Fidenarum posita,

    Liv. 4, 17, 12; 45, 12, 6; 2, 20, 11; 5, 39, 2; 23, 19, 15 et saep.; Val. Max. 1, 6, 10; 1, 7, 4; Curt. 3, 12, 12; Tac. A. 3, 18; 3, 47.—
    (β).
    In partic., referring to clauses introduced by cum, ubi, si, or abl. absol. (v. II. A. B. L. M.), denoting absolute restriction to the terms of the clause:

    imo etiam ubi expolivero, magis hoc tum demum dices,

    Plaut. Poen. 1, 1, 60:

    tum demum mihi procax Academia videbitur si aut consenserint omnes, aut, etc.,

    Cic. N. D. 1, 6, 13:

    cum is Casilini eo die mansurum dixisset, tum demum cognitus est error,

    Liv. 22, 13, 8; Vell. 2, 115, 4; Val. Max. 3, 8, 1 fin.; 7, 2, 4; Curt. 3, 11, 6; Plin. Ep. 8, 20, 7.—
    (γ).
    Sometimes = nunc demum (anteclass.): victus es, Chaline. St. Tum nos demum vivere. Olympio. Gaudeo, Plaut. Cas. 2, 6, 65.—
    b.
    Tum denique.
    (α).
    In gen.:

    tum denique tauros in gregem redigo,

    Varr. R. R. 2, 5:

    injecta glaeba tumulus is (locus) ubi humatus est vocatur, ac tum denique multa religiosa jura complectitur,

    Cic. Leg. 2, 22, 57; id. Fin. 3, 22, 76; id. Tusc. 3, 26, 61: nequiquam temptati ut tum denique desisterent impediendo bello, Liv. 4, 55, 5; Ov. M. 4, 519; 7, 857; 10, 664.—
    (β).
    Referring to clauses with cum, etc. (v. II. A. B. L. M.):

    tum denique homines nostra intellegimus bona quom quae in potestate habuimus ea amisimus,

    Plaut. Capt. 1, 2, 33:

    quo cum venerimus, tum denique vivemus,

    Cic. Tusc. 1, 31, 75; 3, 31, 75; id. Leg. 2, 4, 10; id. Rep. 1, 6, 11; so,

    tum denique si,

    id. Fam. 14, 2, 3; id. Q. Fr. 1, 1, 10, § 29; id. Verr. 2, 2, 1, § 1:

    indicandum primum fuisse, dein petendum praesidium, postremo ni impetraretur, tum denique querendum,

    Liv. 23, 43, 2; Cato ap. Plin. 17, 18, 29, § 126 (for tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9, v. II. D. 2. a).—
    3.
    Tum primum (rarely primo), then for the first time:

    tum genus humanum primum mollescere coepit,

    Lucr. 5, 1014:

    ludorum gratia quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset,

    Cic. Rep. 2, 7, 12; id. Sen. 21, 78; Caes. B. G. 7, 11:

    ponte sublicio tum primum in Tiberi facto,

    Liv. 1, 33, 6; 2, 41, 3; 39, 22, 2; 2, 20, 6; 39, 49, 4; Vell. 2, 37, 5; Tac. A. 2, 27; id. H. 4, 57; Curt. 3, 12, 26. —
    4.
    With deinde, hic, postea, with consecutive force emphatic.
    a.
    Deinde tum (very rare):

    primum ea quae sumus acturi cogitare debemus, deinde tum dicere ac facere,

    Varr. L. L. 6, 6, 62.—
    b.
    Tum deinde.
    (α).
    = tum demum or tum denique, then at length, not till then, then only:

    nonne optime patronus occurrat prius conviciis luxuriae, etc., tum deinde narret de bonis Pallae? etc.,

    Quint. 4, 2, 27; 12, 10, 11:

    emam, aedificabo, credam, exigam, honores geram: tum deinde lassam senectutem in otium referam,

    Sen. Ep. 101, 4; Plin. 16, 44, 95, § 251.—So corresp. with cum:

    quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia collegae subrogando habuit,

    Liv. 2, 8, 3 (Weissenb. demum, by conj.); Col. R. R. 1, 6, 13. —
    (β).
    = an emphatic deinde: nam praetermisit quod in prima parte sumere debuit;

    tum deinde eodem ipso quod omiserat quasi proposito ad confirmandum aliud utitur,

    Gell. 2, 8, 3; 13, 24 (23), 1; Just. 2, 1, 19.—
    c.
    With hic:

    hic tum repente Pacilius quidam accedit, ait, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:

    hic ego tum ad respondendum surrexi,

    id. Clu. 18, 51; 27, 73:

    hic tum injectus est hominibus scrupulus,

    id. ib. 28, 76; id. Sest. 11, 25.—
    d.
    Tum postea:

    tum postea complorantibus nostris, dies quidem tandem inluxit,

    Gell. 19, 1, 3; so id. 14, 3, 10 (for quid tum postea, v. D. 1.).—
    5.
    With interim:

    unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat... Tum interim, Q. Hortensio, Q. Metello coss.... despondet ei filiam suam,

    Cic. Clu. 64, 179.—
    B.
    With particles of emphasis.
    1.
    Tum vero (sometimes tum enimvero or enimvero tum), then indeed, at that crisis, then if not before, etc., or merely = emphatic then, denoting either coincidence or sequence of action.
    (α).
    In gen.:

    discedit a Melino Cluentia. Tum vero illa egregia mater palam exsultare... coepit,

    Cic. Clu. 5, 14; 22, 61; id. Agr. 1, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 41, § 107:

    semper equidem magno cum metu incipio dicere... tum vero ita sum perturbatus ut, etc.,

    id. Clu. 18, 51:

    tum vero dubitandum non existimavit quin ad eos proficisceretur,

    Caes. B. G. 2, 8; 5, 37; id. B. C. 1, 82; 2, 42:

    Aruns Tarquinius et Tullia minor... junguntur nuptiis. Tum vero in dies infestior Tulli senectus... coepit esse,

    Liv. 1, 47, 1; 2, 22, 6; 4, 49, 13; 10, 19, 12; 21, 45, 9; 21, 58, 5; Ov. M. 2, 227; 7, 685; Curt. 4, 13, 1; 3, 11, 5; Tac. Agr. 37.—And in enumerations:

    deinde... post autem... tum vero ipsam veterem Karthaginem vendunt,

    Cic. Agr. 1, 2, 5.—
    (β).
    As correlative of temporal or conditional clauses, and after abl. absol.:

    quod ubi Romam est nuntiatum, senatui metum injecit ne tum vero sustineri nec in urbe seditio, nec in castris posset,

    Liv. 5, 7, 4; Sall. J. 94, 3:

    tum vero... si,

    Cic. Fin. 1, 19, 63; Liv. 6, 14, 4 (v. II. M. 1. a, b).—With cum, Liv. 32, 12, 1:

    quae postquam frustra temptata rogumque parari... vidit, Tum vero gemitus... Edidit,

    Ov. M. 2, 621; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40; v. C. 1. b. (so, tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9; v. II. D. 2. and M. 1.).—
    2.
    Tum quidem, at that time, thereupon, then at least (usu. opposed to a later time): dixit sibi in somnis visum esse, etc. Et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem devovit se, etc., Cic. Div. 1, 24, 51; so,

    actum quidem,

    id. Fl. 25, 59; id. Lael. 11, 39:

    et tum quidem ab Dio Perseus in interiora regni recepit se... post dies paucos, etc.,

    Liv. 42, 39, 1; 1, 57, 10; 3, 2, 10;

    7, 17, 3.—Often in resuming the narrative after a digression: ac tum quidem regem... filium appellat,

    Curt. 4, 7, 25.—Merely emphatic:

    Duillio Cornelioque coss. etiam mari congredi ausus est. Tum quidem ipsa velocitas classis comparatae victoriae auspicium fuit,

    Flor. 1, 18 (2, 2), 7; so id. 1, 22 (2, 6), 20; 1, 40 (3, 5), 12.—With cum, Tac. Dial. 11.—
    3.
    Ne tum quidem, not even then:

    num quis horum miser hodie? Ne tum quidem, post spiritum extremum,

    Cic. Tusc. 1, 37, 89; id. Div. 1, 26, 55; id. Verr. 2, 2, 40, § 98:

    ubi ne tum quidem eos prodire intellexit,

    Caes. B. G. 1, 50; 7, 53; Tac. H. 5, 21; Curt. 3, 2, 18.—With cum:

    ille vere ne tum quidem miser cum ab Oroete in crucem actus est,

    Cic. Fin. 5, 30, 92; so id. Tusc. 5, 20, 57; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; Liv. praef. 12; 39, 39, 11.—
    4.
    Tum maxime (sometimes tum cummaxime).
    (α).
    Especially at that time, chiefly then: illi sumposia, nos convivia quod tum maxime simul vivitur, Cic. Fam. 9, 24, 35; id. Leg. 2, 11, 26.—With cum:

    quae quidem vis tum maxime cognita est cum... M. Cato, legem suadens, in Galbam multa dixit,

    Cic. Brut. 23, 89; id. Sest. 21, 47; id. Par. 4, 1, 29.—
    (β).
    Just then, just at that moment (not ante-Aug.):

    regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti,

    Liv. 43, 20, 3; 1, 10, 1:

    per totam aciem vulgatum est, castra amissa esse, et tum cummaxime ardere,

    id. 40, 32, 1; so,

    tum cummaxime,

    id. 43, 7, 8:

    corpus enim suum a caupone trucidatum tum maxime plaustro ad portam ferri,

    Val. Max. 1, 7, ext. 10; 2, 10, 2; 3, 2, 2 fin.; Curt. 3, 4, 14; 6, 6, 10; Plin. 2, 63, 63, § 154; Quint. 2, 15, 30; 2, 61, 31; Suet. Caes. 65; id. Calig. 53.—So with cum:

    et quod tum maxime Abydum oppugnaret cum rex ab Attalo et Rhodiis ultro se bello lacessitum diceret,

    Liv. 31, 18, 2; Sen. Ira, 1, 15, 2.—
    (γ).
    Strengthening the co-ordinate tum after cum, so especially; v. I. C. 3. e. b (for cum maxime... tum maxime and tum maxime... cum plurimum, v. II. A. 3. a. b.).—
    5.
    Tum potissimum = tum maxime, just then (rare):

    C. Caesar... tum potissimum acie commissa impeditos religione hostes vicit,

    Front. Strat. 2, 1, 16.—
    6.
    Etiam tum.
    (α).
    Even then:

    etiam tum vivit cum esse credas mortuam,

    Plaut. Pers. 3, 1, 28:

    totum se Servilio etiam tum tradidit,

    even then, at so late a time, Cic. Sest. 62, 130:

    etiam tum cum verisimile erit,

    id. Rosc. Am. 20, 57.— So with cum, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; id. Dom. 13, 23; id. Sest. 38, 81.—
    (β).
    Still, as yet (also as one word; cf. etiamtum, and v. the foll. additional passages), Cic. Verr. 2, 4, 19, § 41; id. Fin. 3, 14, 48; id. Rep. 2, 12, 24; id. Arch. 3, 5; id. de Or. 2, 3, 12; id. Brut. 20, 80; id. Off. 2, 14, 47; Caes. B. C. 3, 93; Liv. 5, 40, 10; Val. Max. 9, 6, 3; Tac. A. 3, 72; Suet. Claud. 27 fin.; id. Dom. 22.—

    And with a negation, = nondum: ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos,

    not yet long, Ov. H. 8, 79.—
    7.
    Tum etiam.
    (α).
    Followed by si or cum, even if, even when:

    atque equidem filium Tum etiam si nolit, cogam,

    Ter. Ad. 5, 3, 65:

    qui tum etiam cum... circumfusi erant caligine,

    Cic. Tusc. 1, 19, 45.—
    (β).
    Then also, then too, besides:

    tum etiam illud cogitatote, sic vivere Cornelium ut, etc.,

    Cic. Balb. 28, 65; id. N. D. 1, 16, 43; so id. Leg. 1, 13, 35; id. Fin. 2, 16, 53; Col. 12 praef.—
    8.
    Tum quoque.
    (α).
    Also then, then likewise, then as before, then as on another occasion mentioned before: ceu lapidem si Percutiat lapis aut ferrum;

    nam tum quoque lumen Exsilit,

    Lucr. 6, 162:

    tum quoque homini plus tribui quam nescio cui necessitati,

    Cic. Prov. Cons. 11, 28:

    tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis,

    Liv. 1, 33, 5; 2, 52, 2; 21, 22, 4; Caes. B. C. 3, 37; Ov. M. 14, 369.—
    (β).
    Even then, = etiam tum (rare):

    et tamen tum quoque se absentes triumphare credunt,

    Liv. 45, 38, 13; 39, 41, 3; 39, 47, 11; Ov. H. 17 (18), 190.—
    (γ).
    In orat. obliq. (v. I. A. 2.), even now:

    quod si Romani tum quoque aequa aspernarentur,

    Liv. 42, 62, 7. —
    (δ).
    = sic quoque, even under the circumstances, even as it was, etc. (v. sic, V. 3.): ut si effugium patuisset in publicum, impleturae urbem tumultu fuerint. Tum quoque [p. 1912] aliquotiens integro corpore evaserunt, Liv. 24, 26, 13; 40, 16, 6; 43, 4, 1;

    9, 13, 9: tum quoque, amputata dextra, navem sinistra comprehendit,

    Just. 2, 9, 18.—
    9.
    Tum ipsum = eo ipso tempore, at the very time, just then, even then (only in Cic. in four passages; cf.:

    nunc ipsum): tota igitur ratio talium largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum... moderanda est,

    Cic. Off. 2, 17, 60:

    quem quidem cum sua voluntate ex patria Karthaginem revertisset, tum ipsum cum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse quam Thorium,

    id. Fin. 2, 20, 65 Madv. ad loc.:

    tum ipsum cum immolare velis extorum fieri mutatio potest,

    id. Div. 1, 52, 118:

    ita (oratores), non injuria, quotienscunque dicerent, id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,

    id. Or. 1, 27, 123.—
    C.
    Tum with co-ordinating particles.
    1.
    Tum autem.
    (α).
    = praeterea, and then, besides (v. I. C. 1.): turpilucricupidum te vocant cives tui;

    tum autem sunt alii qui te volturium vocant,

    Plaut. Trin. 1, 2, 64:

    oves scabrae sunt... Tum autem Surorum nemo exstat qui ibi sex menses vixerit,

    id. ib. 2, 4, 141; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 4, 2, 3; id. Poen. 5, 5, 34; 5, 7, 22; Ter. And. 1, 5, 34; id. Eun. 5, 9, 7; id. Hec. 2, 1, 14; 3, 2, 10:

    tum autem qui non ipso honesto movemur... callidi sumus, non boni,

    Cic. Leg. 1, 14, 41; id. Or. 1, 58, 247; 2, 19, 80.—
    (β).
    = tum... tum:

    visne igitur inter hos populos inambulantes, tum autem residentes quaeramus eisdem de rebus?

    Cic. Leg. 1, 5, 15.—
    (γ).
    = eo tempore, with autem as connective:

    tum illic autem Lemnius... uxorem duxit, etc.,

    Plaut. Cist. 1, 3, 25:

    tum autem ex omnibus montibus nives proluit,

    Caes. B. C. 1, 48.—
    (δ).
    But in this instance:

    uxori emunda ancilla'st: tum autem pluscula Supellectile opus est,

    Ter. Phorm. 4, 3, 60; 5, 7, 25 sq.—
    2.
    For tum etiam, v. B. 7. b.—
    3.
    Tum praeterea:

    nam tui similis est probe. Tum praeterea talem, nisi tu, nulla pareret filium,

    Ter. Heaut. 5, 3, 20; so id. Ad. 3, 2, 47; id. Phorm. 3, 2, 33; Cic. Verr. 1, 18, 56 (v. I. C. 3. e. l).—
    4.
    Tum porro:

    tum porro venti magnam quoque tollere partem Umoris possunt,

    Lucr. 6, 623; 4, 829 (827).—
    D.
    Quid tum?
    1.
    In dialogue, what then? what next? what further? novi ego hos pugnos meos. Ca. Quid tum? Th. Quid tum? Rogitas? Hisce ego, si tu me inritaveris, placidum te hodie reddam, Plaut. Curc. 5, 3, 49; so id. As. 2, 2, 83; Ter. Eun. 2, 2, 47; 3, 5, 66; id. Phorm. 3, 3, 8.—And strengthened:

    quid tum postea?

    Plaut. Trin. 3, 3, 41; id. As. 2, 2, 68; 2, 2, 79; Ter. Eun. 2, 3, 78; 4, 2, 9; 4, 7, 23; id. Ad. 4, 5, 15; id. Hec. 4, 1, 36: videsne abundare me otio? A. Quid tum? Cic. Tusc. 2, 11, 26.—
    2.
    In imitation of a dialogue:

    at mulctantur bonis exsules. Quid tum? Parumne multa de toleranda paupertate dicuntur?

    Cic. Tusc. 5, 37, 107; so id. Quint. 22, 72; 27, 84; id. Verr. 2, 4, 59, § 132; id. Dom. 47, 123; id. Dejot. 7, 22; id. Phil. 1, 10, 26; Hor. S. 2, 3, 230.—
    3.
    As emphatic co-ordinative in quoting the different items of a document, law, etc.: quive in senatu sententiam dixit, dixerit. Quid tum? Qui eorum coiit, coierit, etc., what next? i. e. and then, listen! Cic. Clu. 54, 148; so id. Agr. 1, 5, 16; 3, 3, 11; id. Mur. 12, 26; id. Fl. 23, 55.—
    E.
    Tum temporis = eo tempore (post class. and rare; cf.:

    tunc temporis): postera die civitas principem suum, ac tum temporis consulem in foro expectabat,

    Just. 31, 2, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > tum

  • 7 subtilia

    subtīlis, e, adj. [sub-tela; and therefore, prop., woven fine; hence], fine, not thick or coarse, thin, slender, minute (syn. tenuis).
    I.
    Lit. (mostly poet. and in postAug. prose;

    not in Cic.): quae vulgo volitant subtili praedita filo,

    Lucr. 4, 88:

    ventus subtili corpore tenuis,

    id. 4, 901; cf. id. 3, 195; Cat. 54, 3:

    acies gladii,

    Sen. Ep. 76, 14:

    farina,

    Plin. 18, 7, 14, § 74:

    mitra,

    Cat. 64, 63:

    ignis,

    Lucr. 6, 225:

    subtilia et minuta primordia rerum,

    id. 4, 122; 4, 114.— Subst.: subtīlĭa, ĭum, n. plur., fine goods or stuffs, Vulg. Isa. 19, 9:

    indui te subtilibus,

    id. Ezech. 16, 10.— Comp.:

    harundo,

    Plin. 16, 36, 66, § 168:

    semen raporum,

    id. 18, 13, 34, § 129.— Sup.:

    sucus subtilissimus,

    Plin. 11, 5, 4, § 11.—
    B.
    Transf., of the senses, fine, nice, acute, delicate, exqui site (rare):

    palatum,

    Hor. S. 2, 8, 38:

    subtilior gula,

    Col. 8, 16, 4.—
    II.
    Trop., fine, nice, precise, exact, accurate, keen, subtle (class.; syn.: elegans, concinnus).
    A.
    In gen.:

    sollers subtilisque descriptio,

    Cic. N. D. 2, 47, 121:

    definitio,

    id. de Or. 1, 23, 109:

    observatio,

    Plin. 18, 13, 35, § 132:

    sententia,

    id. 18, 17, 46, § 165:

    argumentatio,

    id. 2, 108, 112, § 247:

    quaestio,

    id. 11, 16, 16, § 46:

    Graecia,

    Manil. 4, 718.— Comp.:

    reliquae (epistulae) subtiliores erunt,

    more particular, Cic. Att. 5, 14, 3.— Sup.:

    quae (curatio manus) inter subtilissimas haberi potest,

    Cels. 7, 7, 13:

    inventum,

    Plin. 31, 3, 23, § 40:

    Democritus, subtilissimus antiquorum,

    Sen. Q. N. 7, 3, 2.—
    2.
    Transf., of taste or judgment, fine, keen, delicate, exquisite (syn.:

    sagax, acutus): judicium,

    Cic. Fam. 15, 6, 1; Hor. Ep. 2, 1, 242; cf.:

    subtilis veterum judex,

    id. S. 2, 7, 101:

    sapiens subtilisque lector,

    Plin. Ep. 4, 14, 7:

    vir subtilis, dispositus, acer, disertus,

    id. ib. 2, 11, 17; 4, 17, 4.—
    B.
    In partic., in rhet., of speech or of the speaker, plain, simple, unadorned (syn. simplex):

    genus dicendi,

    Cic. Or. 21, 69; cf.:

    acutissimum et subtilissimum dicendi genus,

    id. de Or. 2, 23, 98:

    oratio,

    id. Or. 5, 20; cf. id. ib. 23, 78:

    Stoicorum non ignoras, quam sit subtile vel spinosum potius dicendi genus,

    id. Fin. 3, 1, 3: subtile quod ischnon vocant, Quint. 12, 10, 58:

    disputator,

    Cic. Off. 1, 1, 3:

    quis illo (Catone) in docendo edisserendoque subtilior?

    id. Brut. 17, 65:

    oratione limatus atque subtilis,

    id. de Or. 1, 39, 180; cf. id. de Or. 3, 8, 31: Lysias subtilis scriptor atque [p. 1785] elegans, id. Brut. 9, 35; Quint. 10, 1, 78:

    praeceptor,

    id. 1, 4, 25; 12, 10, 51.—Hence, adv.: subtīlĭter, finely, minutely.
    1.
    Lit.:

    subtiliter insinuatus ad parvas partes aër,

    Lucr. 6, 1031:

    conexae res,

    closely, intimately, id. 3, 739:

    dividere aliquid,

    Plin. 5, 12, 13, § 67:

    fodere,

    lightly, superficially, Pall. Febr. 21 fin.
    2.
    Trop., finely, acutely, minutely, accurately, subtly.
    a.
    In gen.:

    subtiliter judicare,

    finely, acutely, Cic. Verr. 2, 4, 57, § 127:

    de re publicā quid ego tibi subtiliter? tota periit,

    minutely, particularly, id. Att. 2, 21, 1; cf.:

    haec ad te scribam alias subtilius,

    id. ib. 1, 13, 4:

    subtiliter exsequi numerum,

    Liv. 3, 5:

    de aliquā re subtiliter disserere,

    Cic. Fl. 17, 41:

    aliquid persequi,

    id. de Or. 1, 21, 98; cf.:

    id persequar subtilius,

    id. Rep. 2, 23, 42:

    subtilius haec disserunt,

    id. Lael. 5, 18:

    subtilius ista quaerunt,

    id. ib. 2, 7 et saep. —
    b.
    In partic., in rhet., plainly, simply, without ornament:

    humilia subtiliter et magna graviter et mediocria temperate dicere,

    Cic. Or. 29, 100:

    versute et subtiliter dicere,

    id. ib. 7, 22:

    privatas causas agere subtilius: capitis aut famae ornatius,

    id. Fam. 9, 21, 1:

    magnifice an subtiliter dicere,

    Quint. 8, 3, 40.

    Lewis & Short latin dictionary > subtilia

  • 8 subtilis

    subtīlis, e, adj. [sub-tela; and therefore, prop., woven fine; hence], fine, not thick or coarse, thin, slender, minute (syn. tenuis).
    I.
    Lit. (mostly poet. and in postAug. prose;

    not in Cic.): quae vulgo volitant subtili praedita filo,

    Lucr. 4, 88:

    ventus subtili corpore tenuis,

    id. 4, 901; cf. id. 3, 195; Cat. 54, 3:

    acies gladii,

    Sen. Ep. 76, 14:

    farina,

    Plin. 18, 7, 14, § 74:

    mitra,

    Cat. 64, 63:

    ignis,

    Lucr. 6, 225:

    subtilia et minuta primordia rerum,

    id. 4, 122; 4, 114.— Subst.: subtīlĭa, ĭum, n. plur., fine goods or stuffs, Vulg. Isa. 19, 9:

    indui te subtilibus,

    id. Ezech. 16, 10.— Comp.:

    harundo,

    Plin. 16, 36, 66, § 168:

    semen raporum,

    id. 18, 13, 34, § 129.— Sup.:

    sucus subtilissimus,

    Plin. 11, 5, 4, § 11.—
    B.
    Transf., of the senses, fine, nice, acute, delicate, exqui site (rare):

    palatum,

    Hor. S. 2, 8, 38:

    subtilior gula,

    Col. 8, 16, 4.—
    II.
    Trop., fine, nice, precise, exact, accurate, keen, subtle (class.; syn.: elegans, concinnus).
    A.
    In gen.:

    sollers subtilisque descriptio,

    Cic. N. D. 2, 47, 121:

    definitio,

    id. de Or. 1, 23, 109:

    observatio,

    Plin. 18, 13, 35, § 132:

    sententia,

    id. 18, 17, 46, § 165:

    argumentatio,

    id. 2, 108, 112, § 247:

    quaestio,

    id. 11, 16, 16, § 46:

    Graecia,

    Manil. 4, 718.— Comp.:

    reliquae (epistulae) subtiliores erunt,

    more particular, Cic. Att. 5, 14, 3.— Sup.:

    quae (curatio manus) inter subtilissimas haberi potest,

    Cels. 7, 7, 13:

    inventum,

    Plin. 31, 3, 23, § 40:

    Democritus, subtilissimus antiquorum,

    Sen. Q. N. 7, 3, 2.—
    2.
    Transf., of taste or judgment, fine, keen, delicate, exquisite (syn.:

    sagax, acutus): judicium,

    Cic. Fam. 15, 6, 1; Hor. Ep. 2, 1, 242; cf.:

    subtilis veterum judex,

    id. S. 2, 7, 101:

    sapiens subtilisque lector,

    Plin. Ep. 4, 14, 7:

    vir subtilis, dispositus, acer, disertus,

    id. ib. 2, 11, 17; 4, 17, 4.—
    B.
    In partic., in rhet., of speech or of the speaker, plain, simple, unadorned (syn. simplex):

    genus dicendi,

    Cic. Or. 21, 69; cf.:

    acutissimum et subtilissimum dicendi genus,

    id. de Or. 2, 23, 98:

    oratio,

    id. Or. 5, 20; cf. id. ib. 23, 78:

    Stoicorum non ignoras, quam sit subtile vel spinosum potius dicendi genus,

    id. Fin. 3, 1, 3: subtile quod ischnon vocant, Quint. 12, 10, 58:

    disputator,

    Cic. Off. 1, 1, 3:

    quis illo (Catone) in docendo edisserendoque subtilior?

    id. Brut. 17, 65:

    oratione limatus atque subtilis,

    id. de Or. 1, 39, 180; cf. id. de Or. 3, 8, 31: Lysias subtilis scriptor atque [p. 1785] elegans, id. Brut. 9, 35; Quint. 10, 1, 78:

    praeceptor,

    id. 1, 4, 25; 12, 10, 51.—Hence, adv.: subtīlĭter, finely, minutely.
    1.
    Lit.:

    subtiliter insinuatus ad parvas partes aër,

    Lucr. 6, 1031:

    conexae res,

    closely, intimately, id. 3, 739:

    dividere aliquid,

    Plin. 5, 12, 13, § 67:

    fodere,

    lightly, superficially, Pall. Febr. 21 fin.
    2.
    Trop., finely, acutely, minutely, accurately, subtly.
    a.
    In gen.:

    subtiliter judicare,

    finely, acutely, Cic. Verr. 2, 4, 57, § 127:

    de re publicā quid ego tibi subtiliter? tota periit,

    minutely, particularly, id. Att. 2, 21, 1; cf.:

    haec ad te scribam alias subtilius,

    id. ib. 1, 13, 4:

    subtiliter exsequi numerum,

    Liv. 3, 5:

    de aliquā re subtiliter disserere,

    Cic. Fl. 17, 41:

    aliquid persequi,

    id. de Or. 1, 21, 98; cf.:

    id persequar subtilius,

    id. Rep. 2, 23, 42:

    subtilius haec disserunt,

    id. Lael. 5, 18:

    subtilius ista quaerunt,

    id. ib. 2, 7 et saep. —
    b.
    In partic., in rhet., plainly, simply, without ornament:

    humilia subtiliter et magna graviter et mediocria temperate dicere,

    Cic. Or. 29, 100:

    versute et subtiliter dicere,

    id. ib. 7, 22:

    privatas causas agere subtilius: capitis aut famae ornatius,

    id. Fam. 9, 21, 1:

    magnifice an subtiliter dicere,

    Quint. 8, 3, 40.

    Lewis & Short latin dictionary > subtilis

  • 9 ad

    [ABCU]A - ad (arch. ar), prép. avec acc.: (Gaffiot P. 27-29 -- Lebaigue P. 20) [zapI]I [sens local] [zapA]A [idée générale de mouvement, de direction, au pr. et au fig.] [zapst]¶1 vers, à: legatos ad aliquem mittere: envoyer des ambassadeurs à qqn II avec les noms de lieu, ad exprime l'idée d'approche ou bien l'idée d'arrivée; l'idée d'entrée dans le lieu est exprimée par in: ad urbem proficisci, Caes. BC. 1, 32, 1: partir pour la ville [Rome] ; ad urbem venire, Cic. Verr. 2, 167: venir à la ville II avec les noms de villes et de petites îles, ad exprime la direction ou l'arrivée dans les environs: ad Genavam pervenit, Caes. BG. 1, 7, 1: il arriva près de Genève; ad Mutinam proficisci, Cic. Phil. 12, 8: partir pour Modène; dux classium fuit ad ilium, Cic. Div. 1, 87: il [Calchas] dirigea les flottes vers Ilion II [en lang. milit. vers, contre: ad hostes contendere, Caes. BG. 5, 9, 1: marcher contre les ennemis; ad castra pergere, Caes. BG. 3, 18, 8: se porter contre le camp II ad vim atque arma confugere, Cic. Verr. 1, 78: chercher un refuge dans (recourir à) la force et les armes; ad insolitum genus dicendi labi, Cic. Sest. 119: se laisser glisser vers un genre de discours insolite ; [avec ellipse du v.] nunc ad ea quae scripsisti, Cic. Att. 3, 8, 2: venons-en maintenant à ce que tu m'as écrit. [zapst]¶2 [idée d'attacher, lier]: ad terram naves deligare, Caes. BG. 4, 29, 2: attacher des vaisseaux au rivage II [idée d'ajouter, annexer]: complecti vis amplissimos vires ad tuum scelus, Cic. Pis. 75: tu veux envelopper dans ton crime les hommes les plus considérables; ad cetera volnera, Cic. Vat. 20: outre les autres blessures, cf. Clu. 30 ; Liv. 7, 16, 2; ad naves viginti quinque, Liv. 23, 38, 7: en plus des 25 navires, cf. 24, 45, 3 ; 25, 3, 7, etc ; ad haec, en outre: Varr. R. 3, 5, 11; Liv. 6, 20, 7, etc ; ou ad hoc, Sall. C. 14, 3 17, 4, etc ; ad id, Liv. 3,62, 1, etc. [zapst]¶3 [idée de diriger, incliner]: ad centuriones ora convertunt, Caes. G. 6, 39, 2: ils tournent leurs visages vers les centurions; omnium mentibus ad pugnam intentis, Caes. G. 3, 26, 2: l'attention de tous étant portée sur le combat; ad aegrotandum proclivitas, Cic. Tusc. 4, 28: tendance (disposition) à la maladie; paulatim angustiore ad infimum fastigio, Caes. BG. 7,73, 5: la pente allant en se resserrant peu à peu vers le bas [en entonnoir] II ad omne periculum opponitur (consulatus), Cic. Mur. 87: (le consulat) s'expose à tous les dangers; ergo haec ad populum, Cic. Att. 6, 8, 4, donc voilà pour le peuple. II [idée de protection, de defense contre]: ad meos impetus opponitur... Cic. Verr. 5, 2: à mes assauts on oppose. [zapst]¶4 [idée d'adresser par écrit, par la parole, etc.]: ad aliquem omnia in dies singulos persequi, Cic. Att. 15, 26, 1: envoyer à qqn une relation quotidienne de tous les événements; sibi a Lentulo ad Catilinam datas esse (litteras), Cic. Cat. 3, 12: que Lentulus lui avait remis une lettre à l'adresse de Catilina; epistula C. Verris ad Neronem, Cic. Verr. 1, 83: lettre de C. Verrès à Néron II [verbe non exprimé]: tu modo quam saepissime ad me aliquid, Cic. Att. 4, 6, 4: pourvu que tu m'envoies le plus souvent possible quelques lignes; velim scribas ad me primum placeatne tibi aliquid ad illum, Cic. Att. 13, 16, 2: je voudrais que tu m'écrives d'abord, si tu es d'avis que je lui dédie qq ouvrage. [zapst]¶5 [indication de distance, de limite] à, jusqu'à: ex eo oppido pons ad Helvetios pertinet, Caes. BG. 1, 6, 3: de cette ville un pont s'étend jusque chez les Helvètes; usque ad ultimas terras, Cic. Verr. 4, 64: jusqu'aux confins de la terre II [au fig.] ad vivum, Cic. Lael. 18: jusqu'au vif; ad plenum, Virg. G. 2, 244: jusqu'au plein; pecunia ad sanum modum habendi parata, Sen. Ben. 1, 11, 5: l'argent acquis jusqu'à un raisonnable degré de possession; non ad perfectum nec ad plenum, Sen. Ep. 71, 18: non pas jusqu'à la perfection ni à la plénitude; si ea mercatus esses ad eam summam quam volueram, Cic. Fam. 7, 23, 1: si tu avais fait l'achat en te limitant à la somme que je voulais II ad numerum obsides mittere, Caes. BG. 5, 20, 4: envoyer des otages jusqu'au nombre fixé; in eorum locum et ad eorum numerum, Cic. Verr. 5, 73: à leur place et en pareil nombre; equitatus omnis, ad numerum quattuor milium, Caes. BG. 1, 15, 1: toute la cavalerie, à l'effectif de 4.000 hommes; ad certum pondus examinare, Caes. BG. 5, 12, 4: peser jusqu'à un poids déterminé; Tossas ad eandem magnitudinem perficere, Caes. BC. 1, 42, 1: creuser des fossés à la même profondeur II ad verbum unum contracta brevitas, Cic. de Or. 3, 157: brièveté ramassée en un mot unique; numerum ad trecentorum summam explevit, Liv. 2, 1, 10: il compléta le nombre jusqu'à un total de 300 II usque ad novem, Cic. Ac. 2, 94: jusqu'à neuf; omnes ad unum, Cic. Lael. 86: tous jusqu'au dernier, tous sans exception; omnibus navibus ad unam incolumibus, Caes. BC. 3, 6, 3: tous les navires sans exception étant indemnes. [zapA]B [sans idée de mouvement] [zapst]¶1 près de, chez: fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta chez moi très longtemps; in servitute ad suum patrem manere, Plaut. Cap 49: rester comme esclave chez son propre père, cf. Ter. Haut. 979 ; Varr. R. 1, 17, 3; Cato. Agr. 7, 2; Liv. 24, 48, 9; Sen. Ep. 108, 4 II ad recuperatores dicere, Cic. Verr. 3, 68: parler devant les récupérateurs; ad judicem Cic. Br. 289: devant le juge; ad populum agere, Cic. Phil. 12, 17: plaider devant le peuple II ad exercitum manere, Caes. BG. 5, 53: rester à l'armée, cf. 7, 5, 3; ad Caesarem primum pilum ducere, Caes. BG. 6, 38, 1: être centurion primipile dans l'armée de César II ad pedes: près des pieds, aux pieds: Cic. Div. 1, 46 ; Sen. Ben. 3, 27, 1, etc. II ad omnes nationes sanctum nomen, Caes. BG. 3, 9, 3: titre sacré auprès de toutes les nations, cf. BG. 4, 16,7 ; 7, 5, 3 ; 21, 60, 4, etc. [zapst]¶2 [proximité d'un lieu] près de: ad urbem esse, Cic. Verr. 2, 21: être près de la ville [Rome]; ad oppidum constitit, Caes. BC. 1, 16, 4: il s'arrêta près de la ville; pons qui erat ad Genavam, Caes. BG. 1, 7, 2: le pont qui était près de Genève. II [en parl. de batailles]: proelium ad Nolam, Cic. Br. 12: bataille de Nola; ad Tenedum, Cic. Mur. 33: de Ténédos; ad Magetobrigam, Caes. BG. 1, 31, 12: à Magetobriga; ad Cannas, Liv. 23, 11, 7, etc. II à, dans [emploi rare]: ad villam ali, Cic. Amer. 44: se nourrir dans la maison de campagne; quae ad aedem Felicitatis sunt, Cic. Verr. 4, 4: [statues] qui sont dans le temple du Bonheur [ABCR]II [avec ellipse de aedem]: ad Castoris, Cic. Quinct. 17: près du temple de Castor; senatus ad Apollinis fuit, Cic. Q. 2, 3, 3: le sénat tint séance au temple d'Apollon. II du côté de, vers: pugnatur acriter ad novissimum agmen, Caes. BC. 1, 80, 5: le combat est acharné du côté de l'arrière-garde, cf. BC. 1, 63, 3 ; 2, 42, 5; castris ad eam partem oppidi positis? Caes. BG. 7, 17, 1: le camp ayant été établi de ce côté de la ville; equestribus proeliis ad aquam factis, Caes. BG. 5, 50, 1: des engagements de cavalerie ayant eu lieu près du ruisseau; ad laevam, ad dextram, Cic. Tim. 48: vers la gauche, vers la droite (à g., à dr.); ad pulvinaria, Cic. Cat. 3, 23: [près des coussins] à tous les temples; ad solarium, Cic. Quinct. 59: aux alentours du cadran solaire; ad speculum barbam vellere, Sen. Nat. 1, 17, 2: s'épiler devant un miroir; ad ignem coquere, Cato. Agr. 81: cuire au feu, sur le feu. [zapst]¶3 [adaptation accompagnement]: cantare ad chordarum sonum, Nep. Epam. 2, 1: chanter aux sons d'un instrument à cordes; ad tibicinem, Cic. Agr. 2, 93; Tusc. 1, 3, etc.: avec accompagnement du joueur de flûte II ad lucernam, Sen. Ir. 3, 18, 4: à la lueur d'une lampe, cf. Cic. Q. 3, 7, 2; ad faces, Sen. Brev. 20, 5: à la lueur des torches; ad lunam, Virg, En. 4, 513: à la lumière de la lune; ad clepsydram, Cic. de Or. 3, 138: sous le contrôle de la clepsydre [avec un temps mesuré]. [zapst]¶4 [adhérence]: ad radices linguae haerens, Cic. Nat. 2, 135: fixé à la base de la langue; ad saxa inhaerens, Cic. Nat. 2, 100: attaché aux rochers. [zapst]¶5 [participation à], [au lieu de scribendo adesse, Cic. Fam. 8, 8, 5, etc.] ad scribendum esse: être à (participer à) la rédaction d'un sénatus-consulte: Cic. Att. 1, 19, 9 ; Fam. 12, 29, 2. [zapI]II [sens temporel]: [zapst]¶1 jusqu'à: ad summam senectutem, Cic. Br. 179: jusqu'à la plus grande vieillesse; usque ad hanc diem, Cic. Verr. 4, 130; ad hanc diem, Cic. Cat. 3, 17: jusqu'aujourd'hui; ad hoc tempus, Cic. Verr. 3, 216: jusqu'au moment présent; ad multam noctem, Caes. BG. 1, 26, 3: jusqu'à un moment avancé de la nuit; ad nostram memoriam, Nep. Them.10, 3: jusqu'à notre époque; ad reditum nostrum, Cic. Att. 8, 2, 3: jusqu'à notre retour; veteres illi usque ad Socratem, Cic. de Or. 3, 72: ces anciens jusqu'à Socrate. [zapst]¶2 [approximation] vers: ad vesperam, Catul. 2, 6: sur le soir; ad lucem, Cic. Div. 1, 99: vers le point du jour; ad extremam orationem, Caes. BG. 7, 53, 1: sur la fin du discours; ad exitum defensionis tuae, Cic. Verr. 5, 32: (sur) à la fin de ta défense; ad adventum imperatorum, Nep. Att. 10, 2: à l'arrivée des triumvirs, cf. Cic. Att. 2, 17,3; 13, 15, 2. [zapst]¶3 [précision] à: ad diem, Caes. BG. 2, 5, 1: au jour fixé, cf. 7, 77, 10 ; Cic. Off. 3, 45; ad idus, Caes. BG. 1, 7, 6: aux ides; ad tempus: à temps, au moment opportun Cic. Verr. 1, 141; Caes. BG. 4, 23, 5 [mais Fin. 5, 1 et Att. 16, 2, 2, au moment fixé] ; ad extremum, Cic. Or. 174 ; de Or. 1, 142: enfin. [zapst]¶4 [durée limitée, sens voisin de jusqu'à] pour: brevis est et ad tempus, Cic. Off. 1, 27: [passion qui] est courte et pour un temps; bestiae ex se natos amant ad quoddam tempus, Cic. Lael. 27: les bêtes aiment leur progéniture pour un temps limité; ad tempus lectus, Liv. 28, 24, 5: élu provisoirement, cf. 21, 25, 14. [zapst]¶5 [avenir] dans: ad annum, Cic. Att 5, 2, 1, [il sera tribun de la plèbe] dans un an, l'année prochaine, cf. de Or. 3, 92; ad decem milia annorum, Cic. Tusc. 1, 90: dans 10.000 ans. [zapI]III [rapports variés]: [zapst]¶1 pour, en vue de [avec les verbes qui signifient exhorter à, pousser à, préparer à, disposer pour; se servir pour; travailler à; envoyer pour, etc. ; avec les adjectifs et, d'une manière générale, les expressions qui marquent le but ; très souvent ad est suivi du gérondif ou de l'adj. verbal]: ad celeritatem onerandi paulo facit humiliores (naves), Caes. BG. 5, 1, 2: en vue de la promptitude du chargement, il fait faire les vaisseaux un peu plus bas; ad omnes casus, Caes. BG. 4, 31, 2, etc.: (en vue de) pour toutes les éventualités; naves factae ad quamvis vim perferendam, Caes. BG. 3, 13, 3: navires faits pour supporter n'importe quelle violence; tu omnia ad pacem; ego omnia ad libertatem, Cic. ad Br. 2, 7, 1: [ellipse du verbe] toi, c'était tout pour la paix; moi, tout pour la liberté; non ad eam rem, sed ut... Cic. Tusc. 49: ce n'est pas dans cette intention, c'est pour que... ; ad hoc, ut + subj. Liv. 28, 39, 7; 45, 39, 8: en vue de, pour que. [zapst]¶2 [marquant le résultat, l'aboutissement]: ex agresti vita exculti ad humanitatem, Cic. Lep. 2, 36: façonnés et amenés d'une vie sauvage à la civilisation; efferavit ea caedes Thebanos ad execrabile odium Romanorum, Liv. 33, 29, 1: ce meurtre déchaîna les Thébains et leur inspira une haine implacable contre les Romains; mutatis repente ad misericordiam animis, Liv. 24, 26, 14: la fureur populaire s'étant changée soudain en compassion II ad necem, Cic. Tusc. 2, 34: [frapper] jusqu'à ce que mort s'ensuive; ad insaniam aliquid concupiscere, Cic. Verr. 2, 87: désirer qqch jusqu'à être fou; nihil intolerabile ad demittendum animum, nimis laetabile ad ecferendum, Cic. Tusc. 4, 37: rien qui soit intolérable, au point d'abattre l'âme, qui cause trop de joie, au point de la transporter. [zapst]¶3 relativement à: genus praedandi ad magnitudinem quaestus immensum, Cic. Verr. 5, 22: genre de pillage sans limite quant à la grandeur des profits; ad cetera egregius, Liv. 37, 7, 15: remarquable sous tous les autres rapports II quid id ad rem? Cic. Quinct. 79: quel rapport cela a-t-il avec l'affaire? quid ad praetorem? Cic. Verr. 1, 116: en quoi cela intéresse-t-il le préteur? quid egerit, nihil ad causam, Cic. Sest. 71: ce qu'il a accompli? cela ne regarde pas le procès; ad ea quae scribis... Cic. Att. 11, 21, 1: quant à ce que tu écris... [zapst]¶4 suivant, conformément à, d'après: ad meam rationem usumque non aestimo, Cic. Verr. 4, 13: à consulter mes principes et mon usage personnel, je ne formule pas d'évaluation; versare suam naturam ad tempus, Cic. Cael. 13: modifier son caractère suivant les circonstances; hanc ad legem, Cic. de Or. 3, 190: d'après ces principes; ad naturam, Cic. Fin. 1, 30: conformément à la nature; ad nutum alicujus, Cic. Verr. pr. 13: selon la volonté de qqn; ad perpendiculum, Cic. Verr. 1, 133: suivant la perpendiculaire; ad istorum normam sapiens, Cic. Lael. 18: sage suivant leur (équerre) règle. [zapst]¶5 en comparaison de: terram ad universi caeli complexum quasi puncti instar obtinere, Cic. Tusc. 1, 40: que la terre occupe pour ainsi dire l'équivalent d'un point en comparaison de l'étendue qu'embrasse le ciel; sed nihil ad Persium, Cic. de Or. 2, 25, mais ce n'est rien au prix de Persius, cf. Leg. 1, 6. [zapst]¶6 comme suite à, par suite de: ad clamorem convenerunt, Caes. BG. 4, 37, 2: aux cris poussés, ils se rassemblèrent; ad infirmitatem laterum contentionem omnem remiserat, Cic. Br. 202: en raison de la faiblesse de ses poumons, il avait renoncé à tout effort violent; ad quorum stridorem odoremque et aspectum territi equi, Liv. 30, 18, 7: au bruit, à l'odeur et à l'aspect de ces animaux, les chevaux effrayés; obstupuerant ad magnitudinem pristinae ejus fortunae, Liv. 39, 50, 2: ils restaient béants devant la grandeur de son ancienne fortune; ad quorum discessum respiravit Mago, Liv. 28, 30, 2: à leur départ Magon respira II ad auditas voces, Ov. M. 5, 509: entendant ces paroles; ad haec visa auditaque, Liv. 2, 23, 7: à cette vue, à ces paroles; ad crescentem tumultum, Liv. 2, 45, 12: devant le tumulte croissant. [zapst]¶7 [direction vers, réponse à]: cum ad singula acclamaretur, Liv. 34, 37, 3: comme à chaque point énoncé des cris de protestation s'élevaient, cf. 24, 14, 9; est ridiculum ad ea quae habemus nihil dicere, Cic. Arch. 8: c'est une plaisanterie que de ne rien répliquer à des faits dont nous avons la constatation; ad tuam epistolam redditae sunt meae litterae, Cic. Att. 9, 9, 3: en réponse à ta missive on t'a remis ma lettre II [sans verbe]: longum est ad omnia, Cic. Nat. 1, 19: il serait trop long de faire réponse à tout; ad ista alias, Cic. Nat. 2, 1: à une autre fois la réponse à cela; haec fere ad litteras, Cic. Fam. 12, 30, 7: voilà d'une manière générale ma réponse à la lettre; nisi quid ad haec forte vultis, Cic. Lael. 32: à moins que vous ne vouliez par hasard faire qq objection. [zapst]¶8 [idée d'approcher, d'appliquer contre], [d'où sens instrumental]: cornu ad saxa limato, Plin. 8, 71: la corne étant limée aux rochers; ad cribrum, Plin. 16, 54; ad circinum, Vitr. 10, 4, 1; ad tornum, Lucr. 4, 361; ad cotem, Plin. 24, 89, au crible, au compas, au tour, à la pierre à aiguiser [comp. au figuré ad normam]; mucronem ad linguam probare, Petr. 70: éprouver une pointe à la langue II ad digiti sonum vocare aliquem, Tibul. 1, 2, 32: appeler qqn au bruit des doigts ; [enfin, dans la 1. vulg.]: ad pectinem capillum flectere, Spart. Hadr. 2, 6, 1: arranger au peigne sa chevelure; ad fundas lapides jacere, Veg. Mil. 2,15: jeter des pierres à la fronde; ad spongiam... detergere, Veg. Mut. 3, 4, 2: essuyer à l'éponge. [zapst]¶9 [approximation] vers, environ [devant un nom de nombre]: ad hominum milia decem, Caes. BG. 1, 4, 2: environ 10.000 hommes II [emploi adverbial]: occisis ad hominum milibus quattuor, Caes. BG. 2, 32, 5: 4.000 hommes environ ayant été tués.
    * * *
    [ABCU]A - ad (arch. ar), prép. avec acc.: (Gaffiot P. 27-29 -- Lebaigue P. 20) [zapI]I [sens local] [zapA]A [idée générale de mouvement, de direction, au pr. et au fig.] [zapst]¶1 vers, à: legatos ad aliquem mittere: envoyer des ambassadeurs à qqn II avec les noms de lieu, ad exprime l'idée d'approche ou bien l'idée d'arrivée; l'idée d'entrée dans le lieu est exprimée par in: ad urbem proficisci, Caes. BC. 1, 32, 1: partir pour la ville [Rome] ; ad urbem venire, Cic. Verr. 2, 167: venir à la ville II avec les noms de villes et de petites îles, ad exprime la direction ou l'arrivée dans les environs: ad Genavam pervenit, Caes. BG. 1, 7, 1: il arriva près de Genève; ad Mutinam proficisci, Cic. Phil. 12, 8: partir pour Modène; dux classium fuit ad ilium, Cic. Div. 1, 87: il [Calchas] dirigea les flottes vers Ilion II [en lang. milit. vers, contre: ad hostes contendere, Caes. BG. 5, 9, 1: marcher contre les ennemis; ad castra pergere, Caes. BG. 3, 18, 8: se porter contre le camp II ad vim atque arma confugere, Cic. Verr. 1, 78: chercher un refuge dans (recourir à) la force et les armes; ad insolitum genus dicendi labi, Cic. Sest. 119: se laisser glisser vers un genre de discours insolite ; [avec ellipse du v.] nunc ad ea quae scripsisti, Cic. Att. 3, 8, 2: venons-en maintenant à ce que tu m'as écrit. [zapst]¶2 [idée d'attacher, lier]: ad terram naves deligare, Caes. BG. 4, 29, 2: attacher des vaisseaux au rivage II [idée d'ajouter, annexer]: complecti vis amplissimos vires ad tuum scelus, Cic. Pis. 75: tu veux envelopper dans ton crime les hommes les plus considérables; ad cetera volnera, Cic. Vat. 20: outre les autres blessures, cf. Clu. 30 ; Liv. 7, 16, 2; ad naves viginti quinque, Liv. 23, 38, 7: en plus des 25 navires, cf. 24, 45, 3 ; 25, 3, 7, etc ; ad haec, en outre: Varr. R. 3, 5, 11; Liv. 6, 20, 7, etc ; ou ad hoc, Sall. C. 14, 3 17, 4, etc ; ad id, Liv. 3,62, 1, etc. [zapst]¶3 [idée de diriger, incliner]: ad centuriones ora convertunt, Caes. G. 6, 39, 2: ils tournent leurs visages vers les centurions; omnium mentibus ad pugnam intentis, Caes. G. 3, 26, 2: l'attention de tous étant portée sur le combat; ad aegrotandum proclivitas, Cic. Tusc. 4, 28: tendance (disposition) à la maladie; paulatim angustiore ad infimum fastigio, Caes. BG. 7,73, 5: la pente allant en se resserrant peu à peu vers le bas [en entonnoir] II ad omne periculum opponitur (consulatus), Cic. Mur. 87: (le consulat) s'expose à tous les dangers; ergo haec ad populum, Cic. Att. 6, 8, 4, donc voilà pour le peuple. II [idée de protection, de defense contre]: ad meos impetus opponitur... Cic. Verr. 5, 2: à mes assauts on oppose. [zapst]¶4 [idée d'adresser par écrit, par la parole, etc.]: ad aliquem omnia in dies singulos persequi, Cic. Att. 15, 26, 1: envoyer à qqn une relation quotidienne de tous les événements; sibi a Lentulo ad Catilinam datas esse (litteras), Cic. Cat. 3, 12: que Lentulus lui avait remis une lettre à l'adresse de Catilina; epistula C. Verris ad Neronem, Cic. Verr. 1, 83: lettre de C. Verrès à Néron II [verbe non exprimé]: tu modo quam saepissime ad me aliquid, Cic. Att. 4, 6, 4: pourvu que tu m'envoies le plus souvent possible quelques lignes; velim scribas ad me primum placeatne tibi aliquid ad illum, Cic. Att. 13, 16, 2: je voudrais que tu m'écrives d'abord, si tu es d'avis que je lui dédie qq ouvrage. [zapst]¶5 [indication de distance, de limite] à, jusqu'à: ex eo oppido pons ad Helvetios pertinet, Caes. BG. 1, 6, 3: de cette ville un pont s'étend jusque chez les Helvètes; usque ad ultimas terras, Cic. Verr. 4, 64: jusqu'aux confins de la terre II [au fig.] ad vivum, Cic. Lael. 18: jusqu'au vif; ad plenum, Virg. G. 2, 244: jusqu'au plein; pecunia ad sanum modum habendi parata, Sen. Ben. 1, 11, 5: l'argent acquis jusqu'à un raisonnable degré de possession; non ad perfectum nec ad plenum, Sen. Ep. 71, 18: non pas jusqu'à la perfection ni à la plénitude; si ea mercatus esses ad eam summam quam volueram, Cic. Fam. 7, 23, 1: si tu avais fait l'achat en te limitant à la somme que je voulais II ad numerum obsides mittere, Caes. BG. 5, 20, 4: envoyer des otages jusqu'au nombre fixé; in eorum locum et ad eorum numerum, Cic. Verr. 5, 73: à leur place et en pareil nombre; equitatus omnis, ad numerum quattuor milium, Caes. BG. 1, 15, 1: toute la cavalerie, à l'effectif de 4.000 hommes; ad certum pondus examinare, Caes. BG. 5, 12, 4: peser jusqu'à un poids déterminé; Tossas ad eandem magnitudinem perficere, Caes. BC. 1, 42, 1: creuser des fossés à la même profondeur II ad verbum unum contracta brevitas, Cic. de Or. 3, 157: brièveté ramassée en un mot unique; numerum ad trecentorum summam explevit, Liv. 2, 1, 10: il compléta le nombre jusqu'à un total de 300 II usque ad novem, Cic. Ac. 2, 94: jusqu'à neuf; omnes ad unum, Cic. Lael. 86: tous jusqu'au dernier, tous sans exception; omnibus navibus ad unam incolumibus, Caes. BC. 3, 6, 3: tous les navires sans exception étant indemnes. [zapA]B [sans idée de mouvement] [zapst]¶1 près de, chez: fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta chez moi très longtemps; in servitute ad suum patrem manere, Plaut. Cap 49: rester comme esclave chez son propre père, cf. Ter. Haut. 979 ; Varr. R. 1, 17, 3; Cato. Agr. 7, 2; Liv. 24, 48, 9; Sen. Ep. 108, 4 II ad recuperatores dicere, Cic. Verr. 3, 68: parler devant les récupérateurs; ad judicem Cic. Br. 289: devant le juge; ad populum agere, Cic. Phil. 12, 17: plaider devant le peuple II ad exercitum manere, Caes. BG. 5, 53: rester à l'armée, cf. 7, 5, 3; ad Caesarem primum pilum ducere, Caes. BG. 6, 38, 1: être centurion primipile dans l'armée de César II ad pedes: près des pieds, aux pieds: Cic. Div. 1, 46 ; Sen. Ben. 3, 27, 1, etc. II ad omnes nationes sanctum nomen, Caes. BG. 3, 9, 3: titre sacré auprès de toutes les nations, cf. BG. 4, 16,7 ; 7, 5, 3 ; 21, 60, 4, etc. [zapst]¶2 [proximité d'un lieu] près de: ad urbem esse, Cic. Verr. 2, 21: être près de la ville [Rome]; ad oppidum constitit, Caes. BC. 1, 16, 4: il s'arrêta près de la ville; pons qui erat ad Genavam, Caes. BG. 1, 7, 2: le pont qui était près de Genève. II [en parl. de batailles]: proelium ad Nolam, Cic. Br. 12: bataille de Nola; ad Tenedum, Cic. Mur. 33: de Ténédos; ad Magetobrigam, Caes. BG. 1, 31, 12: à Magetobriga; ad Cannas, Liv. 23, 11, 7, etc. II à, dans [emploi rare]: ad villam ali, Cic. Amer. 44: se nourrir dans la maison de campagne; quae ad aedem Felicitatis sunt, Cic. Verr. 4, 4: [statues] qui sont dans le temple du Bonheur [ABCR]II [avec ellipse de aedem]: ad Castoris, Cic. Quinct. 17: près du temple de Castor; senatus ad Apollinis fuit, Cic. Q. 2, 3, 3: le sénat tint séance au temple d'Apollon. II du côté de, vers: pugnatur acriter ad novissimum agmen, Caes. BC. 1, 80, 5: le combat est acharné du côté de l'arrière-garde, cf. BC. 1, 63, 3 ; 2, 42, 5; castris ad eam partem oppidi positis? Caes. BG. 7, 17, 1: le camp ayant été établi de ce côté de la ville; equestribus proeliis ad aquam factis, Caes. BG. 5, 50, 1: des engagements de cavalerie ayant eu lieu près du ruisseau; ad laevam, ad dextram, Cic. Tim. 48: vers la gauche, vers la droite (à g., à dr.); ad pulvinaria, Cic. Cat. 3, 23: [près des coussins] à tous les temples; ad solarium, Cic. Quinct. 59: aux alentours du cadran solaire; ad speculum barbam vellere, Sen. Nat. 1, 17, 2: s'épiler devant un miroir; ad ignem coquere, Cato. Agr. 81: cuire au feu, sur le feu. [zapst]¶3 [adaptation accompagnement]: cantare ad chordarum sonum, Nep. Epam. 2, 1: chanter aux sons d'un instrument à cordes; ad tibicinem, Cic. Agr. 2, 93; Tusc. 1, 3, etc.: avec accompagnement du joueur de flûte II ad lucernam, Sen. Ir. 3, 18, 4: à la lueur d'une lampe, cf. Cic. Q. 3, 7, 2; ad faces, Sen. Brev. 20, 5: à la lueur des torches; ad lunam, Virg, En. 4, 513: à la lumière de la lune; ad clepsydram, Cic. de Or. 3, 138: sous le contrôle de la clepsydre [avec un temps mesuré]. [zapst]¶4 [adhérence]: ad radices linguae haerens, Cic. Nat. 2, 135: fixé à la base de la langue; ad saxa inhaerens, Cic. Nat. 2, 100: attaché aux rochers. [zapst]¶5 [participation à], [au lieu de scribendo adesse, Cic. Fam. 8, 8, 5, etc.] ad scribendum esse: être à (participer à) la rédaction d'un sénatus-consulte: Cic. Att. 1, 19, 9 ; Fam. 12, 29, 2. [zapI]II [sens temporel]: [zapst]¶1 jusqu'à: ad summam senectutem, Cic. Br. 179: jusqu'à la plus grande vieillesse; usque ad hanc diem, Cic. Verr. 4, 130; ad hanc diem, Cic. Cat. 3, 17: jusqu'aujourd'hui; ad hoc tempus, Cic. Verr. 3, 216: jusqu'au moment présent; ad multam noctem, Caes. BG. 1, 26, 3: jusqu'à un moment avancé de la nuit; ad nostram memoriam, Nep. Them.10, 3: jusqu'à notre époque; ad reditum nostrum, Cic. Att. 8, 2, 3: jusqu'à notre retour; veteres illi usque ad Socratem, Cic. de Or. 3, 72: ces anciens jusqu'à Socrate. [zapst]¶2 [approximation] vers: ad vesperam, Catul. 2, 6: sur le soir; ad lucem, Cic. Div. 1, 99: vers le point du jour; ad extremam orationem, Caes. BG. 7, 53, 1: sur la fin du discours; ad exitum defensionis tuae, Cic. Verr. 5, 32: (sur) à la fin de ta défense; ad adventum imperatorum, Nep. Att. 10, 2: à l'arrivée des triumvirs, cf. Cic. Att. 2, 17,3; 13, 15, 2. [zapst]¶3 [précision] à: ad diem, Caes. BG. 2, 5, 1: au jour fixé, cf. 7, 77, 10 ; Cic. Off. 3, 45; ad idus, Caes. BG. 1, 7, 6: aux ides; ad tempus: à temps, au moment opportun Cic. Verr. 1, 141; Caes. BG. 4, 23, 5 [mais Fin. 5, 1 et Att. 16, 2, 2, au moment fixé] ; ad extremum, Cic. Or. 174 ; de Or. 1, 142: enfin. [zapst]¶4 [durée limitée, sens voisin de jusqu'à] pour: brevis est et ad tempus, Cic. Off. 1, 27: [passion qui] est courte et pour un temps; bestiae ex se natos amant ad quoddam tempus, Cic. Lael. 27: les bêtes aiment leur progéniture pour un temps limité; ad tempus lectus, Liv. 28, 24, 5: élu provisoirement, cf. 21, 25, 14. [zapst]¶5 [avenir] dans: ad annum, Cic. Att 5, 2, 1, [il sera tribun de la plèbe] dans un an, l'année prochaine, cf. de Or. 3, 92; ad decem milia annorum, Cic. Tusc. 1, 90: dans 10.000 ans. [zapI]III [rapports variés]: [zapst]¶1 pour, en vue de [avec les verbes qui signifient exhorter à, pousser à, préparer à, disposer pour; se servir pour; travailler à; envoyer pour, etc. ; avec les adjectifs et, d'une manière générale, les expressions qui marquent le but ; très souvent ad est suivi du gérondif ou de l'adj. verbal]: ad celeritatem onerandi paulo facit humiliores (naves), Caes. BG. 5, 1, 2: en vue de la promptitude du chargement, il fait faire les vaisseaux un peu plus bas; ad omnes casus, Caes. BG. 4, 31, 2, etc.: (en vue de) pour toutes les éventualités; naves factae ad quamvis vim perferendam, Caes. BG. 3, 13, 3: navires faits pour supporter n'importe quelle violence; tu omnia ad pacem; ego omnia ad libertatem, Cic. ad Br. 2, 7, 1: [ellipse du verbe] toi, c'était tout pour la paix; moi, tout pour la liberté; non ad eam rem, sed ut... Cic. Tusc. 49: ce n'est pas dans cette intention, c'est pour que... ; ad hoc, ut + subj. Liv. 28, 39, 7; 45, 39, 8: en vue de, pour que. [zapst]¶2 [marquant le résultat, l'aboutissement]: ex agresti vita exculti ad humanitatem, Cic. Lep. 2, 36: façonnés et amenés d'une vie sauvage à la civilisation; efferavit ea caedes Thebanos ad execrabile odium Romanorum, Liv. 33, 29, 1: ce meurtre déchaîna les Thébains et leur inspira une haine implacable contre les Romains; mutatis repente ad misericordiam animis, Liv. 24, 26, 14: la fureur populaire s'étant changée soudain en compassion II ad necem, Cic. Tusc. 2, 34: [frapper] jusqu'à ce que mort s'ensuive; ad insaniam aliquid concupiscere, Cic. Verr. 2, 87: désirer qqch jusqu'à être fou; nihil intolerabile ad demittendum animum, nimis laetabile ad ecferendum, Cic. Tusc. 4, 37: rien qui soit intolérable, au point d'abattre l'âme, qui cause trop de joie, au point de la transporter. [zapst]¶3 relativement à: genus praedandi ad magnitudinem quaestus immensum, Cic. Verr. 5, 22: genre de pillage sans limite quant à la grandeur des profits; ad cetera egregius, Liv. 37, 7, 15: remarquable sous tous les autres rapports II quid id ad rem? Cic. Quinct. 79: quel rapport cela a-t-il avec l'affaire? quid ad praetorem? Cic. Verr. 1, 116: en quoi cela intéresse-t-il le préteur? quid egerit, nihil ad causam, Cic. Sest. 71: ce qu'il a accompli? cela ne regarde pas le procès; ad ea quae scribis... Cic. Att. 11, 21, 1: quant à ce que tu écris... [zapst]¶4 suivant, conformément à, d'après: ad meam rationem usumque non aestimo, Cic. Verr. 4, 13: à consulter mes principes et mon usage personnel, je ne formule pas d'évaluation; versare suam naturam ad tempus, Cic. Cael. 13: modifier son caractère suivant les circonstances; hanc ad legem, Cic. de Or. 3, 190: d'après ces principes; ad naturam, Cic. Fin. 1, 30: conformément à la nature; ad nutum alicujus, Cic. Verr. pr. 13: selon la volonté de qqn; ad perpendiculum, Cic. Verr. 1, 133: suivant la perpendiculaire; ad istorum normam sapiens, Cic. Lael. 18: sage suivant leur (équerre) règle. [zapst]¶5 en comparaison de: terram ad universi caeli complexum quasi puncti instar obtinere, Cic. Tusc. 1, 40: que la terre occupe pour ainsi dire l'équivalent d'un point en comparaison de l'étendue qu'embrasse le ciel; sed nihil ad Persium, Cic. de Or. 2, 25, mais ce n'est rien au prix de Persius, cf. Leg. 1, 6. [zapst]¶6 comme suite à, par suite de: ad clamorem convenerunt, Caes. BG. 4, 37, 2: aux cris poussés, ils se rassemblèrent; ad infirmitatem laterum contentionem omnem remiserat, Cic. Br. 202: en raison de la faiblesse de ses poumons, il avait renoncé à tout effort violent; ad quorum stridorem odoremque et aspectum territi equi, Liv. 30, 18, 7: au bruit, à l'odeur et à l'aspect de ces animaux, les chevaux effrayés; obstupuerant ad magnitudinem pristinae ejus fortunae, Liv. 39, 50, 2: ils restaient béants devant la grandeur de son ancienne fortune; ad quorum discessum respiravit Mago, Liv. 28, 30, 2: à leur départ Magon respira II ad auditas voces, Ov. M. 5, 509: entendant ces paroles; ad haec visa auditaque, Liv. 2, 23, 7: à cette vue, à ces paroles; ad crescentem tumultum, Liv. 2, 45, 12: devant le tumulte croissant. [zapst]¶7 [direction vers, réponse à]: cum ad singula acclamaretur, Liv. 34, 37, 3: comme à chaque point énoncé des cris de protestation s'élevaient, cf. 24, 14, 9; est ridiculum ad ea quae habemus nihil dicere, Cic. Arch. 8: c'est une plaisanterie que de ne rien répliquer à des faits dont nous avons la constatation; ad tuam epistolam redditae sunt meae litterae, Cic. Att. 9, 9, 3: en réponse à ta missive on t'a remis ma lettre II [sans verbe]: longum est ad omnia, Cic. Nat. 1, 19: il serait trop long de faire réponse à tout; ad ista alias, Cic. Nat. 2, 1: à une autre fois la réponse à cela; haec fere ad litteras, Cic. Fam. 12, 30, 7: voilà d'une manière générale ma réponse à la lettre; nisi quid ad haec forte vultis, Cic. Lael. 32: à moins que vous ne vouliez par hasard faire qq objection. [zapst]¶8 [idée d'approcher, d'appliquer contre], [d'où sens instrumental]: cornu ad saxa limato, Plin. 8, 71: la corne étant limée aux rochers; ad cribrum, Plin. 16, 54; ad circinum, Vitr. 10, 4, 1; ad tornum, Lucr. 4, 361; ad cotem, Plin. 24, 89, au crible, au compas, au tour, à la pierre à aiguiser [comp. au figuré ad normam]; mucronem ad linguam probare, Petr. 70: éprouver une pointe à la langue II ad digiti sonum vocare aliquem, Tibul. 1, 2, 32: appeler qqn au bruit des doigts ; [enfin, dans la 1. vulg.]: ad pectinem capillum flectere, Spart. Hadr. 2, 6, 1: arranger au peigne sa chevelure; ad fundas lapides jacere, Veg. Mil. 2,15: jeter des pierres à la fronde; ad spongiam... detergere, Veg. Mut. 3, 4, 2: essuyer à l'éponge. [zapst]¶9 [approximation] vers, environ [devant un nom de nombre]: ad hominum milia decem, Caes. BG. 1, 4, 2: environ 10.000 hommes II [emploi adverbial]: occisis ad hominum milibus quattuor, Caes. BG. 2, 32, 5: 4.000 hommes environ ayant été tués.
    * * *
        Ad Messanam venit. Cic. Au pres de la ville de Messine.
    \
        Ad vrbem esse dicebantur olim, qui triumphum sibi decerni vellent, vrbem non ingredientes, ne id ius amitterent. Cic. Attendre au pres de la ville, Loger aux faulxbourgs.
    \
        Ad vrbem esse, pro In vrbe. Cic. En la ville.
    \
        Habes hortos ad Tyberim. Liu. Sur, ou Aupres du Tybre.
    \
        Ad te ibam. Terent. J'alloye à toy.
    \
        Ad me respice. Terent. Vers moy, A moy.
    \
        Ad domum profecti. Cic. Jusques à la maison.
    \
        Ad portam expectare. Cic. pro, In porta. A la porte.
    \
        Ad me bene mane Dionysius fuit. Cic. Avec moy, ou Devers moy.
    \
        Ad inferos poenas paricidii luent. Cic. és enfers.
    \
        Ad iudicem dicere. Cic. Parler devant le juge.
    \
        Famus ad me. Terent. Chez moy, En ma maison, En mon logis.
    \
        Ad me domum. Plaut. Chez moy en ma maison.
    \
        Ad quae tempora te expectem, facias me certiorem velim. Cic. Environ quel temps.
    \
        Ad quod tempus quaeque res facillime crescat. Varro. En quelle saison, Vers, ou Environ quel temps.
    \
        Nihil ad nostram hanc. Terent. Ce n'est rien au pris, ou En comparaison de la nostre.
    \
        Classemve ad Pergama misi. Virg. Contre, A l'encontre.
    \
        Ad, pro intra. Vt tibi Caesar faciendum est ad annum. Ci. Comme il fauldra que tu faces d'ici à un an, ou entre cy et un an.
    \
        Ad decem annos. Cic. D'icy à dix ans.
    \
        Ad nullas preces. Propert. Par, ou Pour prieres qu'on face.
    \
        Ad desyderium relictarum. Liuius. De desir, ou De regret de celles qui estoyent demourees derriere.
    \
        Ad statuam pecuniam contulerunt. Cic. Pour faire une statue.
    \
        Ad vsum hominum omnia creantur. Cic. Pour l'usage des hommes.
    \
        Ad memoriam aliquid notare. Cic. Pour en avoir memoire, Pour memoire.
    \
        Ad iudicem fidem infirmabit. Cic. Devant le juge.
    \
        Ad pedes stare passus. Sueton. Devant ses pieds, à ses pieds.
    \
        Ad haec mala hoc mihi accedit etiam. Ter. Oultre ces ennuyz.
    \
        Ad arbitrium libidinosae mulieris. Cic. Au plaisir, ou Selon.
    \
        Ad arbitrium suum scribere. Cic. Comme bon luy semble, A son plaisir.
    \
        Ad hoc exemplum est. Plaut. Il est semblable à cestuy.
    \
        Ad hunc modum. Plaut. En ceste maniere.
    \
        Ad istam faciem virum quaero. Plaut. Semblable à cestuy.
    \
        Ad morem actionum aliquid persequi. Quint. A la maniere.
    \
        Ad perpendiculum colunnas exigere. Cic. Au plomb, ou Au niveau.
    \
        Ad portionem virium. Plin. Selon la force.
    \
        Ad meum sensum. Cic. A ma fantasie ou advis, Selon, ou Ainsi qu'il me semble.
    \
        Ad praescriptum omnia gerere. Caesar. Selon l'ordonnance d'autruy.
    \
        Ad naturam viuere. Senec. Selon nature.
    \
        Ad similitudinem gymnasiorum exornent mihi in palaestra locum. Cic. Ainsi comme on fait, etc. En la facon.
    \
        Ad rationem loci et temporis. Plin. iunior. Selon le lieu, et le temps.
    \
        Si ii ad numerum non essent. Caelius Ciceroni. Si le nombre n'estoit entier, S'ils n'estoyent autant qu'ils debvoyent estre.
    \
        Ad ornatum, ad speciem magnifico ornatu. Cic. Quant à la beaulté, monstre, ou apparence.
    \
        Ad tria millia. Plaut. Environ trois milles.
    \
        Tendens ad sydera palmas. Virg. Vers, ou Droict au ciel.
    \
        Animaduertit fugam ad se versum fieri. Sallust. Vers luy.
    \
        Ad horam nonam in anchoris expectauit. Caesar. Jusques à neuf heures.
    \
        Ad hanc diem. Cic. Jusques à ce jour, Jusques à present.
    \
        Ad lucem dormire. Cic. Jusques au jour.
    \
        Ad multum diei. Liuius. Jusques à ce qu'il fut grand jour, ou Une grande partie du jour.
    \
        Ad vesperum. Cic. Jusques à vespre, ou Au soir.
    \
        Ad solis occasum. Plaut. Jusques au soleil couchant.
    \
        Ad meum reditum. Cic. Jusques à mon retour.
    \
        Ad centena numero. Plin. Jusques au nombre de cent.
    \
        Ad cinerem ambusti. Plin. Rostis ou bruslez tant qu'ils soyent reduicts en cendre.
    \
        Ad albicandam cutem. Plin. Pour blanchir.
    \
        Ad omnia inutilis. Plin. A toutes choses.
    \
        Ad festos dies eo vti solebat. Cic. Pour les festes, és jours de feste.
    \
        Ad morsus bestiarum. Cic. Contre les morsures des bestes, ou Pour, etc.
    \
        Satis ad obiurgandum causae. Terent. Pour tanser et reprendre.
    \
        Ad viuendum firmus. Plin. Pour vivre et durer long temps.
    \
        Ad agnatos et gentiles deducendus. Varro. Il est fol et hors du sens, Il est insensé.
    \
        Ad aliquem conuenire, pro In aliquem competere. Ci. In quem tu, nullam contumeliam iacere potueris, quae non ad maximam partem ciuium conueniret. Qui ne conveint à la pluspart, etc. Qui ne peust estre dicte de, etc.
    \
        Ad praecipuam altitudinem exeunt vites Cypriae. Plin. Croissent fort haultes.
    \
        Ad aspectum praeclarus. Ci. Fort beau à veoir, à regarder, à l'oeil.
    \
        Ad assem impendium reddere. Pli. Rendre la despense et les frais jusques à la derniere maille, Payer ou rendre tout.
    \
        Ad bonitatem proficere. Plin. Devenir meilleur.
    \
        Ad cibos auiditas. Plin. Appetit de manger.
    \
        Ad cibum purus. Plin. Pour manger.
    \
        Ad currum leones jungere vel equos. Plin. Accoupler, Atteler.
    \
        Ad cyathos stare. Suet. Estre eschanson, ou boutilier, ou sommelier
    \
        Ad dextra, Ad laeua. Plin. A dextre, A senestre.
    \
        Ad dextram manum. A main dextre.
    \
        Ad dexteram. Sub. manum. Terent. A dextre.
    \
        Ad sinistram. Terent. A senestre.
    \
        Ad laeuam. Plaut. A gauche.
    \
        Ad laeuam manum. Plaut. A la main gauche.
    \
        Est ad hanc manum sacellum. Terent. A ceste main, De ce costé.
    \
        Ad diem decedam. Cic. Au jour dict.
    \
        Ad diem dare. Cic. Au terme dict.
    \
        Ad digitos venire. Plin. Estre compté et calculé.
    \
        Ad extremum, Ad postremum, Ad vltimum, Aduerbia sunt modo ordinis, pro Denique vel postremo: modo temporis, pro Tandem. Cic. Finalement, En fin, A la parfin.
    \
        Ad extremum et Ad vltimum. Cic. Liu. Jusques au bout.
    \
        Hastili oblongo et tereti, praeterquam ad extremum. Liu. Sinon, ou fors que au bout.
    \
        Ad fidem affirmare. Li. Asseurer pour vray, Affermer pour verite.
    \
        Ad gratiam esse dicitur res aliqua. Liu. In Quintio noua et recentia omnia ad gratiam erant. Le rendoyent plus aggreable.
    \
        Adhoc et Adhaec, nonnulli dicunt esse ordinis aduerbia, alii pro coniunctionibus accipiunt: et ab aliis coniunctim, ab aliis separatim scribuntur. Sic autem dicuntur quasi praeter hoc, praeter haec. Sallu. Plinius iunior. Liu. D'avantage, Oultre ce, Avec ce.
    \
        Ad teli iactum peruenire. Q. Curt. A un ject de dard pres.
    \
        Ad id, pro Ad illud tempus. Li. Jusques là, Jusques à ceste heure là.
    \
        Ad infinitum. Plin. Infiniement.
    \
        Ad irritum cadit spes. Liu. Quand on est frustré de son esperance.
    \
        Arripi coniuges ad libita Caesarum. Tacitus. Pour les plaisirs et paillardises des Cesars.
    \
        Ad limina custos. Virgil. Portier, Huissier.
    \
        Ad liquidum explorata veritas. Liu. Au cler, Au vray, Clerement.
    \
        Locum ad literam subieci. Quintil. En forme, mot à mot, comme il estoit par escript.
    \
        Ad manum esse. Liu. Prest et à main.
    \
        Quod cuique ad manum venisset. Liu. Tout ce qui leur venoit à main, Tout ce qui s'offroit et presentoit, ce qu'ils rencontroyent ou trouvoyent.
    \
        Ad manus venire. Cic. Jusques à se batre, et s'entr'empoigner.
    \
        Ad manum intueri. Plin. De pres, le tenant en la main.
    \
        Ad manum seruus. Cic. Escrivain, Clerc à escrire, Secretaire.
    \
        Ad matrem pendent pyra. Plin. A l'arbre.
    \
        Ad nasum celeriter venire. Plin. Monter tost au nez, Quand quelque chose est de grand odeur.
    \
        Ad omnia alia. Terent. A toutes autres choses.
    \
        Ad pedes desilire. Caes. Descendre à pied, Se mettre à pied, Mettre pied à terre.
    \
        Ad pedes, idem quod A pedibus, siue Seruus a pedibus. Martial. Laquay.
    \
        Ad pilum vlcera reducere. Plin. Faire venir le poil.
    \
        Ad plenum nouit causam. Asconius. Parfaictement, Entierement.
    \
        Ad planum reducere cicatrices. Plin. Remplir et unir les cicatrices tellement qu'il n'y paroisse point.
    \
        Ad polituram sarcire. Plin. Poliement et proprement.
    \
        Ad portionem. Plin. A, ou Pour, ou Selon la proportion, A l'equipollent, Au fur.
    \
        Ad praesens. Plin. Pour l'heure, Pour le present.
    \
        Ad praesens, pro Tum, de praeterito. Tacit. Pour lors, Pour ceste heure là.
    \
        Ad quid? Cic. Pourquoy? A quelle fin?
    \
        Ad remum dare aliquem. Tranq. Envoyer aux galeres, Faire tirer à l'aviron.
    \
        Ad Seras aliquid petere. Plin. Aller ou envoyer querir quelque chose au pais des, etc. Faire venir du pais, etc.
    \
        Ad summam, et in summa. Cic. Somme toute, A brief parler, Pour abbreger, Pour le faire court.
    \
        Ad summum, Aduerbium qualitatis. Cic. Bis terue ad summum. Pour le plus tost, Tout au plus.
    \
        Cras, ad summum perendie. Cic. Au plus tard, Pour le plus tard.
    \
        Ad tempus consilium capiam. Plancus Ciceroni. Je prendray advis, ou m'adviseray selon le temps.
    \
        Ad tempus aderis. Cic. Tu viendras tout à temps.
    \
        Inuitamentum ad tempus. Cic. Pour un certain temps.
    \
        Ad quoddam tempus. Cic. Pour quelque temps.
    \
        Ad terram dare. Tranq. Jecter par terre.
    \
        Ad tertiam decoquere, et similes locutiones. Plin. Cuire tant, ou Jusques à ce qu'il ne demeure que la tierce partie.
    \
        Ad verbum. Cic. De mot à mot.
    \
        Ad vetustatem fidelis materies. Plin. Bois de longue duree.
    \
        Ad vinum disertus. Cic. Aupres du vin, Quand il a bien beu.
    \
        Ad vinum transire. Plin. Conualescentibus ad vinum transeuntibus. Qui commencent à boire du vin.
    \
        Ad viuum resecare. Columel. Couper jusques au vif, jusques à la chair vive.
    \
        Ad vltimum, pro Ad finem vsque. Liu. Jusques à la fin, Jusques au bout. \ Ad vltimum. Curtius. Finalement.
    \
        Ad vnguem, Id est, exquisita diligentia, atque exactissima cura. Colu. Parfaictement, avec grande diligence, fort bien, quand il n'y a que redire.
    \
        Homo factus ad vnguem. Horat. Homme parfaict, Accompli.
    \
        Castigare ad vnguem: Horat. Parfaictement bien.
    \
        Ad vnum. Cicero, Omnes ad vnum idem sentiunt. Sans en excepter un, Touts generalement, Jusques à un.
    \
        Ad votum. Quintil. A souhait, A mon gré, A mon plaisir, Selon mon desir.
    \
        Ad sonum mergere se solent. Pli. Quand ils oyent le bruit.
    \
        Ad strepitum citharae. Horat. Au son de la harpe.
    \
        Ad tua verba reuixi. Ouid. Quand je t'ay ouy parler.
    \
        Ad tibicinem immolare. Cic. Avoir un menestrier jouant de la fleute tandis qu'on sacrifie.
    \
        Ad eum nuntium. Liu. Ces nouvelles ouyes.

    Dictionarium latinogallicum > ad

  • 10 concionalis

    contĭōnālis (concĭōnālis), e relatif aux assemblées du peuple.    - concionalis prope clamor senatus, Cic.: clameur du sénat qui ne le cède guère à celle du forum.    - concionale genus dicendi, Quint.: le genre délibératif, l'éloquence politique.    - plebecula concionalis, hirudo aerarii, Cic.: la populace du forum, qui ne cherche qu'à sucer le Trésor.    - concionalis senex, Liv.: vieux harangueur.
    * * *
    contĭōnālis (concĭōnālis), e relatif aux assemblées du peuple.    - concionalis prope clamor senatus, Cic.: clameur du sénat qui ne le cède guère à celle du forum.    - concionale genus dicendi, Quint.: le genre délibératif, l'éloquence politique.    - plebecula concionalis, hirudo aerarii, Cic.: la populace du forum, qui ne cherche qu'à sucer le Trésor.    - concionalis senex, Liv.: vieux harangueur.
    * * *
        Concionalis, pen. prod. Adiectiuum: vt Concionalis senex. Liu. Un vieillard qui harangue souvent aux assemblees.
    \
        Concionalis clamor. Cic. Le cri qui se fait par le peuple és assemblees.
    \
        Concionale genus causarum, quod et deliberatiuum dicitur. Quintil. La maniere ou raison du parler appartenant au faict des harangues publiques.

    Dictionarium latinogallicum > concionalis

  • 11 grandis

    grandis, e, adj. [cf. gradus; also Germ. gross; Engl. great], full-grown, large, great, full, abundant (class.; most freq. of things; for syn. cf.: magnus, ingens, amplus, procerus, vastus, enormis).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    ita, quicquid (olerum) erat, grande erat,

    Plaut. Cas. 5, 2, 35; cf.:

    ager novatus et iteratus, quo meliores fetus possit et grandiores edere,

    Cic. de Or. 2, 30, 131:

    quae seges grandissima atque optima fuerit,

    Varr. R. R. 1, 52; 1: farra, old poet. ap. Macr. S. 5, 20 fin.:

    frumenta,

    Verg. A. 4, 405:

    hordea,

    id. E. 5, 36:

    lilia,

    id. ib. 10, 25:

    ilex,

    Sall. J. 93, 4; cf.:

    et antiqua robora,

    Quint. 10, 1, 88:

    grandissimum alicae genus,

    Plin. 18, 11, 29, § 112:

    grandissimae olivae,

    id. 15, 3, 4, § 15 et saep.:

    litterae (opp. minutae),

    Plaut. Bacch. 4, 9, 68; cf.:

    epistola sane grandis,

    Cic. Att. 13, 21, 1:

    sane grandes libri,

    id. Rep. 3, 8:

    grandiores libri,

    id. Att. 13, 13, 1:

    verbosa et grandis epistula,

    Juv. 10, 71:

    erat incisum grandibus litteris,

    Cic. Verr. 2, 4, 34, § 74:

    corpora,

    Lucr. 6, 303:

    saxa,

    id. 1, 289; Caes. B. G. 7, 23, 2; 7, 46, 3; cf.:

    cervi eminentes,

    id. ib. 7, 72, 4:

    tumulus terrenus,

    id. ib. 1, 43, 1:

    vas,

    Cic. Verr. 2, 4, 21, § 47; cf.

    patella,

    id. ib. §

    46: speculum,

    Quint. 11, 3, 68:

    cothurni,

    Hor. A. P. 80:

    lumina,

    Ov. M. 5, 545; cf.

    membra,

    id. ib. 10, 237:

    ossa,

    id. ib. 9, 169:

    conchae,

    Cic. N. D. 2, 48, 123:

    rhombi,

    Hor. S. 2, 2, 95; cf.:

    opes grandiores,

    Plin. 11, 16, 16, § 47:

    smaragdi,

    Lucr. 4, 1126:

    divitiae,

    id. 5, 1118; cf.:

    alicui grandem pecuniam credere,

    Cic. Rab. Post. 2, 4:

    pecunia,

    id. Verr. 1, 9, 24; id. Fam. 13, 61; Sall. C. 49, 3; Liv. 10, 46, 10; 27, 20, 7; 32, 40, 9; Suet. Aug. 12; id. Ner. 24; cf.

    faenus,

    Cic. Fl. 21, 51:

    aes alienum,

    Sall. C. 14, 2; 24, 3; Plin. 7, 38, 39, § 127; cf.

    also: donativum grandius solito,

    Suet. Galb. 16:

    cenae,

    Quint. 10, 1, 58; cf.

    convivium,

    id. 11, 2, 12:

    amiculum grandi pondere,

    Cic. N. D. 3, 34, 83; cf.:

    grande pondus argenti,

    id. Caecin. 4, 12:

    grande onus exiguo formicas ore gerentes,

    Ov. M. 7, 625:

    elementa,

    bulky, massive, heavy, id. ib. 1, 29.—In neutr. as grandia ingrediens, advancing with great strides: makra bibas, Gell. 9, 11, 5:

    grandia incedens,

    Amm. 22, 14.—
    B.
    Of persons, grown up, big, tall; and more freq. pregn., advanced in years, aged, old; also with natu or aevo.
    (α).
    Absol.:

    an sedere oportuit domi virginem tam grandem,

    Ter. Ad. 4, 5, 39:

    videras grandis jam puer bello Italico, etc.,

    Cic. Pis. 36, 87:

    nobilis ut grandi cecinit Centaurus alumno (i. e. Achilli),

    Hor. Epod. 13, 11:

    (Q. Maximus) et bella gerebat ut adolescens, cum plane grandis esset, etc.,

    Cic. de Sen. 4, 10; cf. Lucr. 2, 1164:

    legibus annalibus cum grandiorem aetatem ad consulatum constituebant, adolescentiae temeritatem verebantur, etc. (shortly after: progressus aetatis),

    a more advanced age, Cic. Phil. 5, 17, 47; so,

    grandior aetas,

    Ov. M. 6, 28; 7, 665:

    quandoquidem grandi cibus aevo denique defit,

    Lucr. 2, 1141:

    metuens virgae jam grandis Achilles cantabat,

    Juv. 7, 210.—
    (β).
    With natu or aevo:

    non admodum grandis natu, sed tamen jam aetate provectus,

    Cic. de Sen. 4, 10; so,

    grandis natu,

    id. Verr. 2, 5, 49, § 128; id. Rosc. Com. 15, 44; Plin. Ep. 8, 23, 7; Suet. Ner. 34; id. Aug. 89; Hor. Ep. 1, 7, 49; cf.:

    in aetate consideratur puer an adolescens, natu grandior an senex,

    Cic. Inv. 1, 24, 35; so,

    grandior natu,

    Plaut. Aul. 2, 1, 37:

    grandi jam natu vexatus,

    Suet. Aug. 53:

    grandis aevo parens,

    Tac. A. 16, 30 fin.; cf.:

    jam grandior aevo genitor,

    Ov. M. 6, 321.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, strong, powerful: subsellia grandiorem et pleniorem vocem desiderant. Cic. Brut. 84, 289:

    vox (opp. exigua),

    Quint. 11, 3, 15:

    perspicuo et grandi vitio praeditum exemplum,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    exemplis grandioribus uti,

    id. Div. 1, 20, 39:

    de rebus grandioribus dicere,

    id. Fin. 3, 5, 19:

    supercilium,

    lofty, Juv. 6, 169:

    Maecenas, mearum Grande decus columenque rerum,

    Hor. C. 2, 17, 4:

    ingenium,

    Ov. M. 6, 574:

    certamen,

    Hor. C. 3, 20, 7:

    munus,

    id. ib. 2, 1, 11:

    praemia meritorum,

    id. Ep. 2, 2, 38:

    carmen,

    Juv. 6, 636:

    malum,

    Hor. S. 2, 1, 49:

    lethargus,

    id. ib. 2, 3, 145:

    alumnus,

    noble, id. Epod. 13, 11:

    si metit Orcus Grandia cum parvis,

    id. Ep. 2, 2, 179; so absol.:

    grandia,

    id. C. 1, 6, 9; id. A. P. 27.—
    B.
    In partic., of style, great, grand, lofty, sublime:

    genus quoque dicendi grandius quoddam et illustrius esse adhibendum videtur,

    Cic. de Or. 2, 82, 337:

    grande atque robustum genus dicendi (opp. subtile),

    Quint. 12, 10, 58:

    causae (opp. pusillae),

    id. 11, 3, 151:

    antiqua comoedia,

    id. 10, 1, 65:

    grandia et tumida themata,

    id. 2, 10, 6:

    sententiae,

    id. 2, 11, 3:

    grandia elate, jucunda dulciter, moderata leniter canit,

    id. 1, 10, 24.—Of the speaker: (oratores Thucydidi aequales) grandes erant verbis, crebri sententiis, compressione rerum breves, [p. 824] Cic. Brut. 7, 29; cf.:

    Thucydides rerum gestarum pronunciator sincerus et grandis,

    id. ib. 83, 287:

    causidicus amplus atque grandis,

    id. Or. 9, 30:

    quo grandior sit et quasi excelsior orator,

    id. ib. 34, 119:

    oratores, alii grandes aut graves aut copiosi,

    id. Opt. Gen. 1, 2:

    multis locis grandior (Lysias),

    id. ib. 3, 9:

    fiunt pro grandibus tumidi,

    Quint. 10, 2, 16; 10, 1, 77.— Adv.: in two forms.
    A.
    grandĭter (acc. to II.), greatly, strongly, very ( poet. and in postAug. prose):

    quamvis grandius ille (Alcaeus) sonet,

    sublimely, Ov. H. 15, 30:

    illud mihi inter maxima granditer cordi est,

    exceedingly, Sid. Ep. 7, 4:

    frugi pater,

    id. ib. 2:

    affectus,

    Aug. Conf. 1, 9.—
    B.
    grandō (rare and poet.), the same:

    grande fremens,

    strongly, aloud, Stat. Th. 12, 684: grande sonat. Juv. 6, 517.

    Lewis & Short latin dictionary > grandis

  • 12 Redefülle

    Redefülle, ubertas dicendi. Redegabe, s. Beredtheit no. I. – Redegattung, genus dicendi, auch bloß genus.

    deutsch-lateinisches > Redefülle

  • 13 fortis

    fortis, forte (arch. forctis, Tab.) [st1]1 [-] fort, robuste, solide, vigoureux, bien portant.    - fortes tauri, Virg.: robustes taureaux.    - fortis equus, Enn. ap. Cic. de Sen. 5, 14: coursier plein de vigueur.    - res facta ex fortissimis lignis, Caes. BC. 2, 2, 4: objet construit en bois très solide.    - fortiores stomachi, Plin. 32, 7, 26, § 80: estomacs plus solides.    - fortes humeri, Val. Fl. 1, 434: épaules vigoureuses.    - fortis aetas, Ov.: l'âge de la force.    - fortis cursu, Ov.: infatigable à la course.    - fortior accessione virium, Just.: renforcé par l'adjonction de soldats.    - fortiora ad hiemes frumenta, Plin. 18, 7, 10, § 60: blés qui résistent mieux à l'hiver.    - contingat te filiamque tuam fortes invenire, Plin. Ep. 4, 1: puissé-je te trouver, ainsi que ta fille, en bonne santé! [st1]2 [-] fort, grand; au fig. considérable, important.    - fortia armenta, Ov.: le gros bétail.    - fortis familia, Plaut. Trin. 5.2.9: famille puissante, grande famille, famille distinguée.    - illis fortior taciturnitatis cura, Just.: ils sont plus soucieux du silence. [st1]3 [-] fort, véhément, violent; puissant, actif, efficace.    - forti jam sole, Sen.-tr.: le soleil étant dans sa force.    - genus dicendi forte, Cic. Cat. 3, 9, 32: style véhément.    - fortissima cupiditas, Cic. Phil. 12.3.7: désir énergique.    - fortes venti, Ov.: vents violents.    - fortes herbae, Ov.: plantes efficaces. [st1]4 [-] fortifiant, substantiel.    - fortiora legumina, Plin. 18, 7, 10, § 60: légumes plus nourrissants. [st1]5 [-] au fig. ferme, inébranlable, brave, courageux; audacieux.    - omnium fortissimi sunt Belgae, Caes. BG. 1, 1, 3: les plus courageux, ce sont les Belges.    - viri fortes, Cic.: les hommes courageux.    - fortissimi cives, Cic.: les citoyens les plus fermes.    - si minus fortis, attamen strenuus, Cic.: sinon brave, du moins alerte.    - fortis et constantis est, non perturbari... Cic. Off. 1, 23, 80: c'est le fait d'un homme fort et ferme de n'être pas troublé...    - senectus quam adolescentia fortior, Cic. de Sen. 22, 72: la vieillesse plus énergique que la jeunesse.    - nondum erant fortes ad sanguinem civilem, Liv. 7, 40, 2: ils n'avaient pas encore la force de répandre le sang des citoyens.    - fortia facta, Virg. (fortia acta, Ov.): traits de courage, exploits, hauts faits.    - orator fortis ad respondendum, Cic.: orateur prompt à la riposte.    - fortis tractare serpentes, Hor. C. 1, 37, 26: osant toucher les serpents.    - fortes fortuna adjuvat, Ter. Phorm. 1, 4, 26: la fortune aide les audacieux. [st1]6 [-] vertueux, honnête, accompli.    - fortis adolescens, Ter.: jeune homme irréprochable.    - fortis maritus, Hor.: un mari parfait.    - vim turpissimus tentaret inferre fortiori, Quint.: le scélérat essaierait de faire violence à l'honnête homme.
    * * *
    fortis, forte (arch. forctis, Tab.) [st1]1 [-] fort, robuste, solide, vigoureux, bien portant.    - fortes tauri, Virg.: robustes taureaux.    - fortis equus, Enn. ap. Cic. de Sen. 5, 14: coursier plein de vigueur.    - res facta ex fortissimis lignis, Caes. BC. 2, 2, 4: objet construit en bois très solide.    - fortiores stomachi, Plin. 32, 7, 26, § 80: estomacs plus solides.    - fortes humeri, Val. Fl. 1, 434: épaules vigoureuses.    - fortis aetas, Ov.: l'âge de la force.    - fortis cursu, Ov.: infatigable à la course.    - fortior accessione virium, Just.: renforcé par l'adjonction de soldats.    - fortiora ad hiemes frumenta, Plin. 18, 7, 10, § 60: blés qui résistent mieux à l'hiver.    - contingat te filiamque tuam fortes invenire, Plin. Ep. 4, 1: puissé-je te trouver, ainsi que ta fille, en bonne santé! [st1]2 [-] fort, grand; au fig. considérable, important.    - fortia armenta, Ov.: le gros bétail.    - fortis familia, Plaut. Trin. 5.2.9: famille puissante, grande famille, famille distinguée.    - illis fortior taciturnitatis cura, Just.: ils sont plus soucieux du silence. [st1]3 [-] fort, véhément, violent; puissant, actif, efficace.    - forti jam sole, Sen.-tr.: le soleil étant dans sa force.    - genus dicendi forte, Cic. Cat. 3, 9, 32: style véhément.    - fortissima cupiditas, Cic. Phil. 12.3.7: désir énergique.    - fortes venti, Ov.: vents violents.    - fortes herbae, Ov.: plantes efficaces. [st1]4 [-] fortifiant, substantiel.    - fortiora legumina, Plin. 18, 7, 10, § 60: légumes plus nourrissants. [st1]5 [-] au fig. ferme, inébranlable, brave, courageux; audacieux.    - omnium fortissimi sunt Belgae, Caes. BG. 1, 1, 3: les plus courageux, ce sont les Belges.    - viri fortes, Cic.: les hommes courageux.    - fortissimi cives, Cic.: les citoyens les plus fermes.    - si minus fortis, attamen strenuus, Cic.: sinon brave, du moins alerte.    - fortis et constantis est, non perturbari... Cic. Off. 1, 23, 80: c'est le fait d'un homme fort et ferme de n'être pas troublé...    - senectus quam adolescentia fortior, Cic. de Sen. 22, 72: la vieillesse plus énergique que la jeunesse.    - nondum erant fortes ad sanguinem civilem, Liv. 7, 40, 2: ils n'avaient pas encore la force de répandre le sang des citoyens.    - fortia facta, Virg. (fortia acta, Ov.): traits de courage, exploits, hauts faits.    - orator fortis ad respondendum, Cic.: orateur prompt à la riposte.    - fortis tractare serpentes, Hor. C. 1, 37, 26: osant toucher les serpents.    - fortes fortuna adjuvat, Ter. Phorm. 1, 4, 26: la fortune aide les audacieux. [st1]6 [-] vertueux, honnête, accompli.    - fortis adolescens, Ter.: jeune homme irréprochable.    - fortis maritus, Hor.: un mari parfait.    - vim turpissimus tentaret inferre fortiori, Quint.: le scélérat essaierait de faire violence à l'honnête homme.
    * * *
        Fortis, et hoc forte. Fort, Puissant.
    \
        Fortis in armis. Tibull. Vaillant en guerre, ou aux armes, Preux, Chevalereux.
    \
        Ausa fortia. Virgil. Hardies entreprinses.
    \
        Ductor fortissimus. Virgil. Tresvaillant, Oultrepreux, Trespreux, Passeprouesse.
    \
        Fortis equus. Virgil. Courageux.
    \
        Fortia facta. Liu. Haults et vaillants faicts, Vaillances, Prouesses, Chevaleries.
    \
        Fortis familia. Plaut. Riche et puissante.
    \
        Nomina fortissima. Silius. Hommes ayants le bruit et renom d'estre tresvaillants.
    \
        Fortibus oculis spirans Martem. Cic. D'un regard aspre, vehement, hardi.
    \
        Fortis vir ad pericula. Cic. Qui ne craind les dangiers.
    \
        Fortis. Virgil. Constant, Ferme, Qui n'est point muable, Qui porte vertueusement les adversitez, Virile.
    \
        Animosus et fortis. Cic. Courageux.
    \
        Vt virum fortem decet. Terent. Roide, et qui ne flechit jamais de la verité.

    Dictionarium latinogallicum > fortis

  • 14 placidus

    plăcĭdus, a, um [st2]1 [-] doux (de caractère), bon, complaisant, inoffensif; bienveillant, favorable. [st2]2 [-] doux (au goût). [st2]3 [-] qui n'est pas sauvage, cultivé, qui donne des fruits (en parl. des plantes, des arbres...). [st2]4 [-] doux, clément (en parl. du climat). [st2]5 [-] qui n'est pas troublé, tranquille, paisible, calme. [st2]6 [-] qui est en paix.    - placidi pro inertibus habentur, Sen.: la bonté passe pour apathie.    - placidum, quam ovis est, reddo, Ter.: je le rends doux comme un mouton.    - placidae aures, Virg.: oreilles favorables.    - salis placidi vultus, Virg.: aspect calme de la mer.    - nihil magnum est, nisi quod simul placidum, Sen. Ir. 1, 21, 4: il n'y a pas de grandeur où manque le calme.    - placidissima pax, Cic.: la paix la plus profonde.    - genus dicendi placidum et sanum, Cic.: style plein de calme et de sagesse.
    * * *
    plăcĭdus, a, um [st2]1 [-] doux (de caractère), bon, complaisant, inoffensif; bienveillant, favorable. [st2]2 [-] doux (au goût). [st2]3 [-] qui n'est pas sauvage, cultivé, qui donne des fruits (en parl. des plantes, des arbres...). [st2]4 [-] doux, clément (en parl. du climat). [st2]5 [-] qui n'est pas troublé, tranquille, paisible, calme. [st2]6 [-] qui est en paix.    - placidi pro inertibus habentur, Sen.: la bonté passe pour apathie.    - placidum, quam ovis est, reddo, Ter.: je le rends doux comme un mouton.    - placidae aures, Virg.: oreilles favorables.    - salis placidi vultus, Virg.: aspect calme de la mer.    - nihil magnum est, nisi quod simul placidum, Sen. Ir. 1, 21, 4: il n'y a pas de grandeur où manque le calme.    - placidissima pax, Cic.: la paix la plus profonde.    - genus dicendi placidum et sanum, Cic.: style plein de calme et de sagesse.
    * * *
        Placidus, pen. corr. Adiectiuum. Terent. Paisible et coy, Qui ne se courrouce point mesmement envers ceulx qui faillent, Doulx, Debonnaire.
    \
        In re populi placida, atque interfectis hostibus. Plaut. Appaisee.
    \
        AEuum placidum degere. Lucret. Vivre paisiblement, En repos et tranquillité.
    \
        Amnis placidus. Ouid. Qui coule doulcement.
    \
        Caelum placidum. Sil. Air serein.
    \
        Dies placidus et serenus. Plin. iun. Une journee fort doulce.
    \
        Moribus placidis boues. Columel. Qui ne sont point farouches, Doulx et aisez à traicter.
    \
        Placidissima pax in animo. Cicero. Quand une personne n'est point esmeue en son esprit, ne troublee, Quand on est en grand repos et tranquillité d'esprit.

    Dictionarium latinogallicum > placidus

  • 15 volucer

    vŏlŭcĕr, cris, cre [volare]    - volucer, fém. Petr. 123, 210 (volucer fama) --- volucris, masc. Tib. 4, 1, 209; Sil. 10, 471. --- gén. plur. volucrum Ov. M. 7, 218, v. volucris. [st1]1 [-] qui vole, ailé.    - Cic. Tusc. 5, 38; Lael. 81; Nat. I, 101; Ov. M. 9, 482.    - volucer deus, Stat. Th. 2, 55: le dieu ailé, Mercure [ou Cupidon: Ov. M. 5, 364].    - volucres bestiae, Cic. Tusc. 5, 13, 38: les animaux ailés, les oiseaux.    - volucres angues, Cic. Nat. 1, 36, 101: serpents ailés, dragons.    - volucris, is (s.-ent. bestia ou ales), f.: oiseau.    - volucris parvula, Phaedr. 5, 3, 3: la mouche. [st1]2 [-] rapide, vite, léger, ailé.    - en parl. de la lumière] Lucr. 6, 173    - volucris arundo, Virg. En. 5, 544: roseau ailé, roseau rapide, flèche rapide.    - en parl. d'un char Hor. O. 1, 34, 8.    - fig. nihil est tam volucre quam maledictum, Cic. Planc. 57: rien n'a le vol aussi prompt qu'une médisance.    - genus (dicendi) verbis volucre atque incitatum, Cic. Br. 325: style aux phrases vives et rapides. [st1]3 [-] léger, inconstant, fugitif, passager.    - volucre gaudium, Tac.: joie éphémère.    - volucer (= volucris) fama, Petr.: renommée éphémère.    - voir volucris.
    * * *
    vŏlŭcĕr, cris, cre [volare]    - volucer, fém. Petr. 123, 210 (volucer fama) --- volucris, masc. Tib. 4, 1, 209; Sil. 10, 471. --- gén. plur. volucrum Ov. M. 7, 218, v. volucris. [st1]1 [-] qui vole, ailé.    - Cic. Tusc. 5, 38; Lael. 81; Nat. I, 101; Ov. M. 9, 482.    - volucer deus, Stat. Th. 2, 55: le dieu ailé, Mercure [ou Cupidon: Ov. M. 5, 364].    - volucres bestiae, Cic. Tusc. 5, 13, 38: les animaux ailés, les oiseaux.    - volucres angues, Cic. Nat. 1, 36, 101: serpents ailés, dragons.    - volucris, is (s.-ent. bestia ou ales), f.: oiseau.    - volucris parvula, Phaedr. 5, 3, 3: la mouche. [st1]2 [-] rapide, vite, léger, ailé.    - en parl. de la lumière] Lucr. 6, 173    - volucris arundo, Virg. En. 5, 544: roseau ailé, roseau rapide, flèche rapide.    - en parl. d'un char Hor. O. 1, 34, 8.    - fig. nihil est tam volucre quam maledictum, Cic. Planc. 57: rien n'a le vol aussi prompt qu'une médisance.    - genus (dicendi) verbis volucre atque incitatum, Cic. Br. 325: style aux phrases vives et rapides. [st1]3 [-] léger, inconstant, fugitif, passager.    - volucre gaudium, Tac.: joie éphémère.    - volucer (= volucris) fama, Petr.: renommée éphémère.    - voir volucris.
    * * *
        Volucer, haec volucris, hoc volucre, pen. corr. Virgil. Legier, Viste, Soubdain, Habile, Agile, Qui vole, Qui va viste.
    \
        Fortuna volucris. Cic. Legiere et inconstante, Qui n'ha point d'arrest.

    Dictionarium latinogallicum > volucer

  • 16 māgnificus

        māgnificus adj. with comp. magnificentior, and sup. magnificentissimus    [magnus+2 FAC-], great, elevated, noble, distinguished, eminent, august: incedunt per ora vestra magnifici, S.: factis vir magnificus, L.: animus: civis in suppliciis deorum, fond of display, S.: elegans, non magnificus, fond of show, N.— Splendid, rich, fine, costly, sumptuous, magnificent: civitas, S.: aedilitas magnificentissima: ornatus: funera, Cs.: res gestae, L. —Of speech, of high strain, lofty, sublime: genus (dicendi): magnificentius genus dicendi.— Boastful, pompous: verba, T.: edicta, Ta.
    * * *
    magnifica -um, magnificentior -or -us, magnificentissimus -a -u ADJ
    splendid/excellent/sumptuous/magnificent/stately; noble/eminent; proud/boastful

    Latin-English dictionary > māgnificus

  • 17 Limo

    1.
    līmō, adv., v. 1. limus fin.
    2.
    līmo, āvi, ātum (arch. limassis, for limaveris, Caecil. Com. 140), 1, v. a. [lima], to file.
    I.
    Lit.:

    gemmis scalpendis atque limandis,

    Plin. 36, 7, 10, § 54.—
    B.
    Transf.
    1.
    To file off:

    plumbum limatum,

    lead-filings, Plin. 34, 18, 50, § 168:

    limata scobs,

    id. ib.:

    cornum limatum lima lignaria,

    Scrib. 141:

    acumen ossis,

    Cels. 8, 10, 7.—
    2.
    To rub, whet:

    cornu ad saxa limato,

    Plin. 8, 20, 29, § 71;

    hence, limare caput cum aliquo,

    to kiss, Plaut. Merc. 3, 1, 40; id. Poen. 1, 2, 82.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to file, polish, finish:

    quaedam institui, quae limantur a me politius,

    Cic. Ac. 1, 1, 2:

    stilus hoc maxime ornat ac limat,

    id. de Or. 3, 49, 190:

    ut ars aliquid limare non possit,

    id. ib. 1, 25, 115:

    vir nostrorum hominum urbanitate limatus,

    id. N. D. 2, 29, 74.—
    B.
    In partic.
    1.
    To investigate accurately, to clear of every thing superfluous:

    veritas ipsa limatur in disputatione,

    Cic. Off. 2, 10, 35:

    subtiliter mendacium,

    Phaedr. 3, 10, 49. —
    2.
    Cum se ipse consulto ad minutarum causarum genera limaverit, has prepared one's self thoroughly for, Cic. Opt. Gen. Or. 3, 9.—
    3.
    To file off, take away from, diminish:

    tantum alteri affinxit, de altero limavit,

    Cic. de Or. 3, 9, 36:

    de tua prolixa beneficaque natura limavit aliquid posterior annus,

    id. Fam. 3, 8, 8:

    commoda alicujus,

    Hor. Ep. 1, 14, 38:

    multum inde decoquent anni, multum ratio limabit,

    Quint. 2, 4, 7. —Hence, līmātus, a, um, P. a., polished, refined, elegant, fine, accurate:

    vir oratione maxime limatus,

    Cic. de Or. 1, 39, 180:

    jure madens, varioque togae limatus in usu,

    Mart. 7, 51, 5:

    pressum limatumque genus dicendi,

    Quint. 2, 8, 4; 11, 1, 3:

    Attici,

    id. 12, 10, 17.— Comp.:

    limatius dicendi genus,

    Cic. Brut. 24, 93:

    comis et urbanus fuerit limatior idem,

    Hor. S. 1, 10, 65:

    limatius ingenium,

    Plin. Ep. 1, 20, 21.—Hence, adv.: līmātē, finely, elegantly, accurately; comp.:

    limatius scriptum,

    Cic. Fin. 5, 5, 12:

    limatius quaerere,

    Amm. 15, 13, 2.
    3.
    līmo, āre, v. a. [2. limus], to bemire, besmirch (in double sense, v. 2. limo, I. 2.):

    caput alicui,

    Plaut. Poen. 1, 2, 82.
    4.
    Līmo, ōnis, m., = leimôn, the Meadow, the name of a writing of Cicero, Suet. Vit. Ter.—
    II.
    A Roman surname: C. Apronius Limo, Ascon. ap. Cic. Or. pro Scauro.

    Lewis & Short latin dictionary > Limo

  • 18 limo

    1.
    līmō, adv., v. 1. limus fin.
    2.
    līmo, āvi, ātum (arch. limassis, for limaveris, Caecil. Com. 140), 1, v. a. [lima], to file.
    I.
    Lit.:

    gemmis scalpendis atque limandis,

    Plin. 36, 7, 10, § 54.—
    B.
    Transf.
    1.
    To file off:

    plumbum limatum,

    lead-filings, Plin. 34, 18, 50, § 168:

    limata scobs,

    id. ib.:

    cornum limatum lima lignaria,

    Scrib. 141:

    acumen ossis,

    Cels. 8, 10, 7.—
    2.
    To rub, whet:

    cornu ad saxa limato,

    Plin. 8, 20, 29, § 71;

    hence, limare caput cum aliquo,

    to kiss, Plaut. Merc. 3, 1, 40; id. Poen. 1, 2, 82.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to file, polish, finish:

    quaedam institui, quae limantur a me politius,

    Cic. Ac. 1, 1, 2:

    stilus hoc maxime ornat ac limat,

    id. de Or. 3, 49, 190:

    ut ars aliquid limare non possit,

    id. ib. 1, 25, 115:

    vir nostrorum hominum urbanitate limatus,

    id. N. D. 2, 29, 74.—
    B.
    In partic.
    1.
    To investigate accurately, to clear of every thing superfluous:

    veritas ipsa limatur in disputatione,

    Cic. Off. 2, 10, 35:

    subtiliter mendacium,

    Phaedr. 3, 10, 49. —
    2.
    Cum se ipse consulto ad minutarum causarum genera limaverit, has prepared one's self thoroughly for, Cic. Opt. Gen. Or. 3, 9.—
    3.
    To file off, take away from, diminish:

    tantum alteri affinxit, de altero limavit,

    Cic. de Or. 3, 9, 36:

    de tua prolixa beneficaque natura limavit aliquid posterior annus,

    id. Fam. 3, 8, 8:

    commoda alicujus,

    Hor. Ep. 1, 14, 38:

    multum inde decoquent anni, multum ratio limabit,

    Quint. 2, 4, 7. —Hence, līmātus, a, um, P. a., polished, refined, elegant, fine, accurate:

    vir oratione maxime limatus,

    Cic. de Or. 1, 39, 180:

    jure madens, varioque togae limatus in usu,

    Mart. 7, 51, 5:

    pressum limatumque genus dicendi,

    Quint. 2, 8, 4; 11, 1, 3:

    Attici,

    id. 12, 10, 17.— Comp.:

    limatius dicendi genus,

    Cic. Brut. 24, 93:

    comis et urbanus fuerit limatior idem,

    Hor. S. 1, 10, 65:

    limatius ingenium,

    Plin. Ep. 1, 20, 21.—Hence, adv.: līmātē, finely, elegantly, accurately; comp.:

    limatius scriptum,

    Cic. Fin. 5, 5, 12:

    limatius quaerere,

    Amm. 15, 13, 2.
    3.
    līmo, āre, v. a. [2. limus], to bemire, besmirch (in double sense, v. 2. limo, I. 2.):

    caput alicui,

    Plaut. Poen. 1, 2, 82.
    4.
    Līmo, ōnis, m., = leimôn, the Meadow, the name of a writing of Cicero, Suet. Vit. Ter.—
    II.
    A Roman surname: C. Apronius Limo, Ascon. ap. Cic. Or. pro Scauro.

    Lewis & Short latin dictionary > limo

  • 19 magnificus

    magnĭfĭcus, a, um, adj. ( comp. magnificentior; sup. magnificentissimus; v. in the foll.; old form of comp. magnificior, acc. to Fest. p. 154 Müll., and sup. magnificissimus, acc. to Fest. p. 151; so in the adv. magnificissime, Att. ap. Prisc. p. 603 P.) [magnus-facio], great in deeds or in sentiment, noble, distinguished, eminent, august, great in soul, high-minded (cf. splendidus).
    I.
    Lit.
    A.
    In a good sense (class.):

    vir factis magnificus,

    Liv. 1, 10:

    Rhodiorum civitas magna atque magnifica,

    great, glorious, Sall. C. 51:

    animus excelsus magnificusque,

    Cic. Off. 1, 23, 79:

    cives in suppliciis deorum magnifici, domi parci,

    magnificent, splendid, grand, fond of splendor, Sall. C. 9:

    elegans, non magnificus,

    fond of show, Nep. Att. 13; Suet. Ner. 30:

    magnificus in publicum,

    Plin. Pan. 51, 3; Vell. 2, 130.—
    B.
    In a bad sense, bragging, boastful (ante-class.):

    cum magnifico milite, urbis verbis qui inermus capit,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 42; id. As. 2, 2, 84.—
    II.
    Transf., of inanim. and abstr. things, splendid, rich, fine, costly, sumptuous, magnificent, etc. (class.):

    magnificae villae,

    Cic. Leg. 2, 1, 2:

    oppidum,

    Plin. 6, 19, 22, § 67:

    apparatus,

    Cic. Off. 1, 8, 25:

    ornatus,

    id. Verr. 2, 1, 22, § 58:

    funera,

    Caes. B. G. 6, 18:

    funus,

    Curt. 4, 8, 8:

    venationes,

    Cic. Fam. 7, 1, 3:

    nomen,

    Tac. H. 4, 15:

    res gestae,

    Liv. 26, 2, 1.—Of speech, of high strain, lofly, sublime:

    genus dicendi magnificum atque praeclarum,

    Cic. de Or. 2, 21, 89:

    oratio,

    Plin. 35, 4, 9, § 26; cf. in the comp.:

    magnificentius dicendi genus et ornatius,

    Cic. Brut. 32, 123.—In a bad sense, boastful, bragging:

    verba,

    Ter. Eun. 4, 6, 3:

    litterae,

    Suet. Calig. 44.— Sup.:

    Crassus magnificentissimā aedilitate functus,

    Cic. Off. 2, 16.—Of medicaments, valuable, useful, admirable, Plin. 19, 3, 15, § 38.—Hence, adv., in two forms: magnĭfĭcē and (postAug.) magnĭfĭcenter, nobly, magnificently, generously, grandly, sumptuously, richly, splendidly, excellently:

    magnifice conscreabor,

    Plaut. Pers. 2, 5, 7:

    cesso magnifice patriceque,

    id. Cas. 3, 6, 7:

    magnifice laudare,

    Cic. Brut. 73, 254:

    ornare convivium,

    id. Quint. 30, 93:

    comparare convivi um,

    id. Verr. 2, 1, 26, § 65:

    vivere,

    id. Off. 1, 26, 65:

    vincere,

    splendidly, gloriously, id. Cat. 2, 1, 1:

    radicula ex melle prodest magnifice ad tussim,

    admirably, excellently, Plin. 24, 11, 58, § 96; 30, 14, 47, § 139.—In a bad sense, pompously, proudly, haughtily, boastfully: se jactare. Auct. Her. 4, 21, 29:

    incedere,

    Liv. 2, 6.—In the form magnificenter:

    oppidum magnificenter aedificatum et eleganter,

    Vitr. 1, 6.— Comp.:

    magnificentius et dicere et sentire,

    grandly, loftily, Cic. Or. 34, 119.— Sup.:

    consulatum magnificentissime gerere,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    gloriosissime et magnificentissime aliquid conficere,

    id. Att. 14, 4, 2: jactare se, 2, 21, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > magnificus

  • 20 dictio

    dictĭo, ōnis, f. [2. dico], a saying, speaking, uttering, delivery.
    I.
    In gen.
    A.
    (Good prose, for the most part only in jurid. and rhetor. lang.) Sententiae, Cic. Inv. 2, 4: testimonii, i. e. the right of giving testimony, *Ter. Ph. 2, 1, 63:

    causae,

    a defending, pleading, Cic. Quint. 10, 35; id. Sest. 17 fin.; * Caes. B. G. 1, 4, 2; Liv. 7, 5 al.:

    multae ovium et boum,

    Cic. Rep. 2, 9 fin.
    B.
    Kinds of delivery, style, diction:

    seposuisse a ceteris dictionibus eam partem dicendi, quae, etc.,

    id. de Or. 1, 6, 22; so,

    oratoriae,

    id. ib. 2, 67, 270:

    subitae,

    id. ib. 1, 33, 152: et vero fuit in hoc (Crasso) popularis dictio excellens;

    Antonii genus dicendi multo aptius, etc.,

    id. Brut. 44, 165:

    extemporales,

    Quint. 2, 4, 27:

    discipulorum,

    declamation, id. 2, 2, 6 al.:

    saeptuosa dictione, opp. aperte dicere,

    Pac. Com. Frag. v. 5 Rib.— Hence,
    C.
    The use of a word or phrase, a mode of expression, Quint. 9, 1, 17; 9, 1, 4; Gell. 7, 9, 13; 11, 3, 5.—
    D.
    A word, = verbum, vocabulum (late Lat.), Prisc. II. p. 51, 10 al.—
    II.
    Esp.
    A.
    (Cf. dictum, B. 4.) An oracular response, prediction (rare; not in Cic.): flexa, non falsa autumare dictio Delphis solet, Pac. ap. Non. 237, 4 (Rib. Trag. v. 308); Att. ap. Auct. Her. 2, 26, 42; Liv. 8, 24, 2.—
    B.
    The art of speaking, oratory:

    dictioni operam dare,

    Cic. Tusc. 2, 3, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > dictio

См. также в других словарях:

  • dicendi genus — index phraseology Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • genus subtile —    (loc.s.m.) Genere non sovraccarico di ornato in quanto vuol solo insegnare e dimostrare, e viene di solito definito come genus humile, accuratum dicendi genus …   Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani

  • genus vulgare —    (loc.s.m.) Il vulgare dicendi genus si ha quando, utilizzando l ordo naturalis, ossia la normale organizzazione delle parti del di­scorso, si ottiene un effetto di media chiarezza e di media credibilità, di uniformità in genere, e perciò si… …   Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani

  • Genera Dicendi — Gẹnera Dicẹndi   [lateinisch »Arten des Ausdrucks«], drei in der lateinischen Rhetorik unterschiedene Stilarten: Genus grande (hoher Stil), Genus mediocre (mittlerer Stil), Genus humile (niederer Stil). Die antike Theorie ordnete die Genera… …   Universal-Lexikon

  • laetum dicendi genus —    (loc.s.m.) hilare dicendi genus …   Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani

  • copiosum dicendi genus —    (loc.s.m.) Fra i vari tipi di ornatus è quello che consiste nel preferire mezzi espressivi di allungamento come la pe­rifrasi, le figure dell adiectio, l isocolo e la costruzione del periodo; può appartenere al genus medium o al genus grande.… …   Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani

  • accuratum dicendi genus —    (loc.s.m.) Secondo Lausberg è il tipo di ornatus che si cura della stretta osservanza dei praecepta e corrisponde pertanto più o meno al genus subtile: spesso evita l ornatus in generale, in ogni caso la mala affectatio. genus, ornatus …   Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani

  • hilare dicendi genus —    (loc.s.m.) La locuzione indica la tipologia di ornatus che si contraddistingue per la urbanitas e la festivitas spiritose. Consiste in una variante del genus medium e può venire combinato al genus acutum. ornatus …   Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani

  • acutum dicendi genus —    (loc.s.m.) È Vornatus provoca straniamento e si serve quindi di paradossi. Secondo Lausperg chi ascolta viene stimolato a un lavoro di raziocinio e diviene quindi complice delle idee dell autore. La locuzione indica anche il parlare con… …   Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani

  • nervosum dicendi genus —    (loc.s.m.) ornato vigoroso. nexum (s.m.) zeugma …   Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani

  • ASIA Proconsularis — erat Asiae minoris pars citerior, h. e. Asia cis Halym et montem Taurum, in qua Lydia, Ionia, Caria, Mysia, Phrygia minor, et Hellespontus. Hanc pronin appellatione τῆς ἰδίως Α᾿σίας,, Asiae proprie dictae, solam intellexit Ptolemaeus; quia… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»